actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Bij het afscheid van een columnist

Afscheid

Rik Torfs

Op 6 maart 2003 schreef ik mijn eerste column voor De Standaard. Guy Verhofstadt was *premier, Steve Stevaert de rijzende ster, Peter Vandermeersch hoofdredacteur. Een andere tijd.

Vandaag, 29 mei 2017, valt het doek. Mijn laatste stuk voor deze krant. Niet simpel. Zoals het de voorbije weken lastig was om met schrijven door te gaan, alles in mij verzette zich ertegen. Vervreemding. Het leek alsof elk woord een ander werd, zodra het in de krant verscheen. Zoiets komt niet plots. De Standaard en ikzelf zijn de laatste jaren langzaam uit elkaar gegroeid, zoals vrienden vreemden worden en partners waar*nemers van elkaars gebreken. Ik neem het niemand kwalijk. We hebben een andere mensvisie, huldigen een andere ethiek. Waarom komt het afscheid nu? Er is naast een diepere oorzaak ook een duidelijke aanleiding.

De aanleiding is de zaak-Van Gool zoals ze in De Standaard vanaf 27 maart – de campagne voor de Leuvense rectorverkiezingen was net begonnen – dagenlang over vele pagina’s werd uitgesmeerd. Stefaan Van Gool werd door ons ziekenhuis en onze universiteit ontslagen omdat hij bij het uitvoeren van zijn klinische studies de te volgen procedures met voeten had getreden. Het dossier werd twee jaar geleden juridisch correct afgehandeld. De bevoegde overheidsinstanties, de betrokken patiënten en wetenschappelijke tijdschriften werden op de hoogte gebracht. Maar dat volstond niet volgens De Standaard, die het dossier weer oprakelde. We hadden het ontslag van Van Gool publiek moeten maken. Lees: in de media gooien. Daarvoor werden we op moralistische wijze gekapitteld. De krant suggereerde zelfs dat we de zaak ‘geheim’ hielden om financiële redenen. Daar sta je dan, machteloos.

Transparantie leidt tot extreem moralisme: de mens valt samen met zijn ontsporingen

Einde maart wist ik al: ik ga weg bij De Standaard. Maar dat kon niet meteen wegens de rectorverkiezingen. Dus ging ik door, een zware last. Tot zover mijn ervaring. Ik kan me voorstellen dat anderen in dossiers die hen aanbelangen weleens iets soortgelijks hebben gevoeld.

De diepere oorzaak van mijn vertrek is ethisch van aard. De mensvisie die de krant vandaag uitdraagt, is onverenigbaar met de mijne. Dat klinkt abstract. Dus een voorbeeld: het begrip transparantie.

Transparantie is al vele jaren hip. Ons leven is het best een open boek, klinkt het. Gevoelens delen is goed, gooi ze in de groep. En, meer structureel, bestuur en rechtspraak kunnen niet transparant genoeg zijn. Verschillende dingen eigenlijk. Toen kwam het ‘post-truth’-tijdperk. Transparantie werd nog belangrijker. Media zochten koortsachtig naar ‘echte’ feiten. Onderzoeksjournalistiek won weer veld. Elk aangetoond feit moet een publiek feit worden, alleen zo ontmasker je leugens. Transparantie wordt genadeloos: ze spaart niets of niemand. Wie een fout maakt, moet aan de schandpaal. Vergiffenis of een tweede kans zijn onverenigbaar met absolute helderheid. Het oordeel is belangrijker dan de mens.

Nochtans kan transparantie naar mijn mening wat bescheidener zijn. Ze slaat dan op heldere procedures, die altijd met de grootste zorgvuldigheid, inclusief het recht van verdediging, worden toegepast. Geen geritsel in de marge. Maar moet het resultaat van trans*parante procedures per definitie openbaar worden gemaakt? Dient een bedrijf de namen bekend te maken van werknemers die het ontslaat, met opgave van redenen? Moet iedereen die een fout maakt aan de schandpaal?

Volgens de tijdgeest wel, De Standaard lijkt te volgen. Alleen feiten en experts die voor correcte duiding zorgen, kunnen ons behoeden voor de leugen en het populisme. De schandpaal is daar een onderdeel van. Hij bevestigt dat de misdadiger een misdadiger is. Maar hij reduceert hem daar ook toe. Transparantie leidt zo tot extreem moralisme. De mens valt samen met zijn ontsporingen.

Dat is een troosteloze ethische keuze. Ik geloof in barmhartigheid en vergiffenis. In onvolkomenheid. Iedereen maakt fouten. We mogen mensen niet zomaar afschrijven, ook niet in naam van radicale transparantie. Die zal trouwens nooit tot minder fouten leiden, wel tot grotere behendigheid in het verbergen ervan. Hoe strenger de moraal, hoe groter de hypocrisie. Dat zien we nu al.

Ik verlaat De Standaard om ethische redenen. Maar zonder rancune. Integendeel. Ik ben alle lezers van vroeger en nu uiterst dankbaar. Met weemoed neem ik van u allen afscheid. Ook de krant ben ik erkentelijk voor de jarenlange trouwe samenwerking. En de toekomst? Tegenstanders hoeven geen vijanden te zijn. Zij zijn bondgenoten op zoek naar een verbeelde waarheid.

DS, 29-05-2017 (Rik Torfs)