Kerk en economie / ’Wij westerlingen hebben een grote historische schuld’
door Lodewijk Dros
De Wereldraad van Kerken werkt aan een document over armoede en milieu. Met kritiek op het rijke Westen, en geen kwaad woord over de rest. „Het Zuiden heeft het Noorden in de morele tang."
Vandaag vertrekt Wies Houweling naar Brussel, ter voorbereiding van de Assemblee van de Wereldraad van Kerken, in 2006 in Brazilië. De Amsterdamse predikant is lid van het Centraal comité, het internationale hoofdbestuur van de Wereldraad.
Belangrijk gespreksonderwerp in Brussel: armoede. Dat is een schandaal dat internationale kerkverbanden zeer bezighoudt.
Over corruptie praten, dat kan, maar hooguit in de wandelgangen
Onlangs keurde de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) Accra’s Appèl goed. Het document, opgesteld door de Warc, de Wereldbond van hervormde en gereformeerde kerken, keert zich tegen de ’neoliberale economie’;
wie zich daar niet tegen verzet maakt zich volgens de PKN schuldig aan een ’daad van ongeloof’.
Volgens grand old man van de christelijke andersglobalisten, econoom Bob Goudzwaard, zet dat ’belijdeniskarakter de zaak op scherp’. Als de kerken in het rijke Noorden van de wereld dit niet ’serieus oppakken’, zei hij in Centraal Weekblad, „zou dat wel eens op een breuk kunnen uitlopen met de kerken uit het Zuiden”.
Van Wies Houweling (45), predikant te Amsterdam, had het document niet zo’n confessieachtig karakter hoeven hebben, maar in de strekking ervan kan ze zich prima vinden. Wie zich richting ’Accra’ wil begeven, stemt geen CDA maar moet politiek gezien bij de SP linksaf. „Klopt”, zegt Houweling, „maar dat geeft niet. Ik ben zelf geneigd SP te stemmen.” Of de leden van de kerken die ’Accra’ hebben omarmd, zoals haar eigen PKN, in het stemhokje hetzelfde doen, „dat moet iedereen zelf weten. Maar ik vind dergelijke uitspraken over economie wel de essentie van het geloof.”
In Brussel bespreekt Houweling de Agape Call, de oproep van de Wereldraad over Alternative Globalisation Addressing People and Earth (Agape is Grieks voor ’liefdegave’
. Toen die onlangs bij Houweling op de deurmat viel, was ze verbaasd: ook díe verklaring wordt begeleid door een soort confessie, met beschreven responsorische gebeden en al.
Het Agape-stuk is sterk verwant aan het Accra Appèl, want, zegt Houweling, „er hebben veel dezelfde mensen aan gewerkt”. Verschil: „De Wereldraad zoekt het meer in lokale initiatieven”, zegt Houweling. „Met kleine stapjes bereik je een revolte.” Kerken, vindt ze, zouden ’gelovige consumenten’ moeten organiseren. „Herinnert u zich die Outspan-sinaasappelenactie nog? Moeten we weer doen.” Drie praktische voorbeelden: je hypotheek terugtrekken uit foute banken, niet meer naar de McDonald’s gaan en geen Keniaanse aardbeien meer kopen.
Wat dan wel?
„Naar de Wereldwinkel, ecologische spullen kopen, fair trade kleren. Als een miljoen Nederlanders daar gevolg aan geven, moet je eens zien wat er gebeurt.”
En de koffie die ze zelf schenkt, is die plukkersvriendelijk? Houweling lacht. „Eh, nee, dat zijn Senseo-pads, want er zijn grenzen, het moet wel drinkbaar blijven.”
Het Agape-document bidt:
„God, laat onze economische structuren door uw regels geïnspireerd zijn.” Dat zijn volgens Houweling andere regels dan die van de vrije markt.
Toch levert de opening van de wereldmarkt een forse bijdrage aan armoedebestrijding. Ja, erkent Houweling, het kapitalisme heeft wereldwijd armoede teruggedrongen. „Maar niet in Afrika. Daar hebben armen niks aan deze objectieve feiten. In een vrije-markteconomie krijgen een paar miljonairs alle macht. Ook in het Westen geldt: de politiek is een lachertje. De grote bedrijven, díe regeren.”
Volgens Houweling hebben armen ’liever hun eigen rijkdom, niet een verrijking die door het Westen wordt gestuurd’. Sterker nog: „Ze kiezen liever voor een systeem waardoor ze minder kans hebben om aan de armoede te ontsnappen, dan dat ze in westers kapitalisme belanden.”
Die redenering, Houweling geeft het grif toe, wringt. Maar ze houdt eraan vast. „Mensen willen eigenwaarde, zelfbeschikkingsrecht. Armen houden niet van multinationals. Heel marxistisch.”
In westerse samenlevingen is de welvaart groot en vergeleken met de rest van de wereld redelijk verdeeld, daar zijn ambtenaren relatief onkreukbaar en is de overheid doorgaans betrouwbaar. Armere regio’s kunnen daar toch van leren?
Houweling aarzelt. Het valt haar ’moeilijk’ om wat positiefs over het westerse model te zeggen. Ze weet wel wat er aan dat ongemak ten grondslag ligt:
’wij’ hebben een enorme historische schuld – kolonialisme, slavernij, kortom alle ellende in arme landen komt hiervandaan. „Het Zuiden wil een excuus van het Noorden voor wat we gedaan hebben. Ze eisen een schuldbelijdenis. Maar we moeten aan die schuldvraag voorbij.”
De arme Afrikaanse landen danken hun armoede toch ook aan hun door en door corrupte besturen?
Ook dat beaamt Houweling. En dat er geen woord aan gewijd wordt in het Accra Appèl of in de Agape Oproep die de Wereldraad begin volgend jaar gaat vaststellen.
Over corruptie praten, dat kan, maar hooguit in de wandelgangen. En dan nog. Houweling: „Ik mag dan niet zeggen als West-Europeaan: U hebt uw armoede óók aan uw corrupte overheid te danken. Misschien moet ik het gewoon maar eens durven. Maar ik voel: het Zuiden heeft het Noorden moreel in de tang.”
Accra Appèl: te lezen via
www.pkn.nl
Agape Call: te lezen op
www.wcc-coe.org/wcc/what/jpc/agape-new.pdf
Protestanten België steunen Accra
De Verenigde Protestantse Kerk in België (VPKB) heeft zich, net als de Protestantse Kerk in Nederland, verbonden aan de Accra-verklaring. Die ziet de ’aard van de westerse economie’ als de oorzaak van ’het wereldwijde onrecht’, aldus het maandblad van de VPKB. Het Westen draagt een ’collectieve schuld’, waarvoor een ’schuldbelijdenis’ nodig is. Het onderschrijven van de verklaring is een ’belijdenis’ en een ’geloofsverplichting’.
Welke kerken zitten in Wereldraad?
Wies Houweling, lid van het Centraal comité van de Wereldraad van Kerken, vertegenwoordigt daar vijf Nederlandse kerkgenootschappen:
* Protestantse Kerk in Nederland
* Oud-katholieke kerk
* Remonstrantse Broederschap
* Doopsgezinde Broederschap
* Evangelische Broedergemeente
Samen tellen deze kerken ongeveer tweeënhalf miljoen gelovigen.
bron:
http://www.trouw.nl