‘Het is veel beter om vluchtelingen in hun eigen regio op te vangen’


Asielzoekers verplicht spreiden over de EU-lidstaten zal de migratiestroom niet doen opdrogen. Dat zegt Marc Bossuyt, voormalig Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen. ‘Ik ken geen poreuzer fort dan Fort Europa. Griekenland en Italië laten de asielzoekers zomaar door. Het vrij verkeer van personen in de Schengenzone is daardoor onhoudbaar geworden. Lidstaten zouden desgewenst weer de binnengrenzen met Griekenland en Italië moeten kunnen controleren.’


De vluchtelingenstroom naar en binnen Europa loopt volledig uit de hand, en dat is de fout van Europa zelf. Dat zegt Marc Bossuyt, tussen ’87 en ’97 Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Nu Europa met een migratiecrisis zonder voorgaande wordt geconfronteerd, mengt hij zich voor het eerst in het debat.

Samengevat komen zijn analyse en betoog op het volgende neer: omdat Griekenland en Italië amper moeite doen om de buitengrenzen van Europa te controleren, asielzoekers te registreren en hun asielaanvraag te behandelen, kunnen zij zomaar door de Schengenzone reizen zonder dat ze daarvoor de toestemming hebben. Dat is niet houdbaar, vindt Bossuyt. Zijn oplossing? Zolang de buitengrenzen een zeef zijn, moeten de lidstaten de binnengrenzen kunnen controleren.

Bossuyt: ‘Ik begrijp niet dat Europa halsstarrig weigert om het verbod op het controleren van de binnengrenzen van de Schengenzone op te schorten. Daardoor heeft Europa zijn grip op de migratiestromen volledig verloren.’


Hoe ziet u die grenscontroles in de praktijk?

‘Ik zeg niet dat België weer grenscontroles moet invoeren met Nederland of Frankrijk. Wel dat de buitengrenzen van Europa moeten worden verlegd, en de Schengenzone kleiner moet worden gemaakt, zodat Frankrijk bijvoorbeeld mag controleren wie er allemaal vanuit Italië binnenkomt. Een vlucht uit Rome of Athene die op Zaventem landt, wordt dan behandeld als een vlucht van buiten de Schengenzone.’


Griekenland en Italië zijn de bron van alle kwaad?

‘De Dublin-verordening is de hoeksteen van het Europese asielbeleid. Die bepaalt dat het land waar een asielzoeker binnenkomt – vooral Griekenland en Italië – verantwoordelijk is voor het behandelen van zijn asielaanvraag. Als een asielzoeker via Italië naar België doorreist, heeft ons land het recht om die asielzoeker naar Italië terug te sturen. Maar Italië en Griekenland registreren de asielzoekers zelfs niet eens, waardoor de Dublin-verordening niet meer werkt.’

‘Ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in Straatsburg heeft in verschillende arresten de Dublin-verordening stelselmatig uitgehold. Omdat het vreesde voor een inbreuk op de mensenrechten heeft het Hof het bijvoorbeeld onmogelijk gemaakt om asielzoekers nog langer naar Griekenland terug te sturen.’


Dat kan u het EHRM toch niet kwalijk nemen? De opvang van asielzoekers in Griekenland laat nu eenmaal te wensen over.

‘Ik zeg niet dat die arresten juridisch niet verdedigbaar zijn, maar ik weet niet of het Hof de gevolgen ervan goed heeft ingeschat. Ook de EU heeft zich geenszins aan die nieuwe realiteit aangepast.’


Het lijkt wel of u vindt dat het EHRM te veel rekening houdt met de mensenrechten.

‘Er gaat altijd veel discussie vooraf aan die arresten. Er zijn bijna altijd rechters die er een afwijkende mening op nahouden. Pleiten zij voor het schenden van mensenrechten? Neen. Het zijn geen onmensen. Zij houden er alleen een andere juridische interpretatie op na. Ik kan me vaak beter in hun afwijkende mening vinden.’

‘Wat het Hof doet, is de weinige landen die de asielregels correct toepassen, ertoe verplichten om zich te bekommeren om alle asielzoekers die in andere landen niet optimaal worden behandeld. De paar landen die het spel correct spelen, zoals Duitsland, de Benelux en Zweden, kunnen toch niet de hele wereld opvangen? Als het Hof een probleem heeft met Griekenland, moet het Griekenland veroordelen, niet België dat asielzoekers wil terugsturen.’

‘Het Hof laat heel weinig speelruimte, ook als het gaat over migranten op zee. De Italiaanse kustwacht kan niet anders dan hen naar Italië te brengen. Daarmee heeft het Hof de maritieme buitengrenzen opengezet. Gevolg: migranten wagen de overtocht met steeds gammelere bootjes en meer mensen verdrinken. Ze krijgen wel een kompas en het telefoonnummer van de kustwacht. Het is wraakroepend dat daardoor bij zovelen de illusie wordt gewekt dat ze de levensgevaarlijke overtocht kunnen wagen.’


Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker wil een verplicht spreidingsplan voor asielzoekers over alle EU-lidstaten. Is dat een oplossing?

‘Neen, omdat je daarmee de vluchtelingenstroom niet zal stoppen. Integendeel. Als Europa overstroomt, ga je het water niet over de landen spreiden, maar toch hogere dijken bouwen? De vraag is: hoe stop je de vluchtelingenstroom? En wanneer is het verzadigingspunt bereikt? Niemand kan het onbeperkte aan. Europa zal vroeg of laat moeten beslissen wanneer het genoeg is.’


Europa vangt toch maar een fractie van alle vluchtelingen op? De buurlanden van Syrië doen veel meer. Is het verzadigingspunt in Turkije al niet veel langer bereikt?

‘Daarvoor dient de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, het UNHCR: om goede opvang in de buurlanden te verzekeren. Het is veel beter om vluchtelingen in hun eigen regio op te vangen, zowel op cultureel als economisch vlak. Het kost ook veel minder. Natuurlijk moeten Europese landen voor die opvang door het UNHCR betalen, meer dan ze nu doen. Daarnaast moeten we ook eens dringend praten met landen als Turkije, dat toch niet zoals Libië geen staatsgezag heeft.’


U bent dus voorstander van ‘pushbacks’ naar Turkije? Syriërs moeten daar blijven?

‘Dat mag niet worden uitgesloten. Recht op asiel bestaat, maar dat gaat over het eerste land van toevlucht, niet over het land van voorkeur. Dat wordt vergeten.’


In eigen land gaat het debat al weken over het inperken van (sociale) rechten voor vluchtelingen. Wat vindt u daarvan?

‘Het VN-verdrag van Genève is duidelijk: erkende vluchtelingen moeten gelijke rechten hebben. Alleen voor wie subsidiaire bescherming krijgt (een tijdelijk statuut voor oorlogsvluchtelingen, red.), mag het wat minder zijn. Ik vind het debat niet essentieel. Het gaat over symptoombestrijding, net als het spreidingsplan. De belangrijkste vraag blijft: hoe stop je de migratiestroom?’


De essentie is toch: conflicten oplossen? Dat zegt u niet.

‘Natuurlijk is dat de oplossing voor alle problemen. Maar dat zie ik op korte termijn niet gebeuren. Moet Europa meer doen? We zijn tussenbeide gekomen in Afghanistan, en hebben veel Afghaanse vluchtelingen gekregen. Idem voor Irak. We zijn tussenbeide gekomen in Libië, en hebben een Afrikaanse migratie op gang gebracht. We zijn niet tussenbeide gekomen in Syrië, en toch komen er ook veel Syrische oorlogsvluchtelingen. Wat is het best? Ik weet het niet. Laat ons werken aan de oorzaken, maar bescheiden zijn en niet geloven dat we iedereen die het wil, kunnen opvangen.’


DS, 12-09-2015 (Yves Delepeleire)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB