Sociale klasse overrulet talent

Karel Verhoeven


De klassemaatschappij is terug van nooit weggeweest. Opleiding vormt de nieuwe breuklijn. Nooit was de kans op mobiliteit tussen de klassen kleiner. Kinderen van ouders met een diploma hoger onderwijs hebben tot vier keer meer kans om zelf een diploma hoger onderwijs te behalen dan kinderen van laagopgeleide ouders. Dat er een kloof was, wisten we. Dat ze zo groot is, verbijstert. De cijfers komen uit de statistieken van de FOD Economie die het studietraject van 340.000 jongeren in kaart bracht tussen 2001 en 2011.

Het echt slechte nieuws is dat de kloof niet spontaan zal verkleinen. Integendeel, een doemscenario dreigt van een maatschappelijke segregatie tussen hoog- en laagopgeleiden. Je bent wat je doet. Beroep en dus opleiding bepaalt met wie je omgaat. Neutrale plekken waar hoog- en laagopgeleiden elkaar treffen, in het dorp of de wijk, worden zeldzamer. De sociale mobiliteit via de liefde werkt niet meer zoals voorheen. Artsen maken geen kinderen meer met verpleegsters. Artsen zijn almaar vaker zelf vrouwen, zij kiezen een arts als partner. Hun kinderen zijn voorbestemd om het uitstekend te doen op school.

Dat is niet alleen omdat zij de intelligentie van hun ouders erven. Veel uitgesprokener dan in de ons omringende landen zit ongelijkheid ingebakken in het Vlaamse onderwijs. Kinderen van rijke ouders hebben 90 procent kans om een richting uit het algemeen secundair te volgen, kinderen van arme ouders hebben 15 procent kans om ASO te volgen. Kinderen uit lagere sociale milieus krijgen vaker B-attesten, kinderen uit hogere milieus blijven langer in de sterkste richtingen hangen. Het is een complex samenspel van culturele waarden en omgangsvormen, van gebrek aan aanmoediging en vooroordelen van leerkrachten.

Maar de grote ongelijkheidsmachine van het Vlaamse onderwijs is de waterval, van algemeen secundair naar technisch en beroeps. Die waterval fnuikt veel talent. Al decennia wordt gepleit om hem af te schaffen. Maar ook de onderwijshervorming waar deze Vlaamse regering zich toe geëngageerd heeft, zal de waterval wellicht ongemoeid laten. Met het argument dat we zonder waterval excellentie ontmoedigen.

De statistieken van de FOD Economie tonen een ongemakkelijker waarheid. Klasse overrulet talent. Dat is onrechtvaardig. Inderdaad, schoolachterstand begint bij de ouders, die gescheiden zijn, alleenstaand, laagopgeleid of allochtoon. Naar die cijfers moeten we kijken, zonder taboes. Maar ooit hebben we geëist van ons onderwijs dat het democratiseert. Wanneer zijn we die eis vergeten? Een samenleving die tolereert dat afkomst alles bepaalt, is gedoemd zonder meer.


DS, 05-06-2015 (Karel Verhoeven)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB