actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Krant zou HSBC-schandaal minimaliseren

De pot verwijt de ketel in krantenoorlog

Ze waren niet blij bij de Daily Telegraph, met de beschuldiging dat ze essentiële berichtgeving censureren om een grote adverteerder te plezieren. En dus zetten ze de tegenaanval in, met slagen diep onder de gordel.

Een sneer in een column, een spottende opmerking aan de koffiemachine of de woorden ‘in tegenstelling tot wat andere media verkeerdelijk meldden’ in een artikel: verder gaat in Vlaanderen de kritiek van één krant op een andere zelden. De consensus is dat iedereen weleens een uitschuiver maakt en dat de lezer niet zit te wachten op media-oorlogjes.

De Britse traditie is anders. Journalistieke straatgevechten – wat haast letterlijk te nemen was toen alle krantenredacties nog gevestigd waren in het Londense Fleet Street – hebben er een lange geschiedenis. De polarisering die inherent is aan het Britse politieke systeem, en die van veel kranten permanente propagandamachines voor partij X of Y maakt, bevordert die animositeit nog. Toch is het partijtje moddercatch dat dit weekeinde uitbrak, aan het ontaarden tot een open oorlog die zelden is gezien.

Het begon vorige week, toen Peter Oborne ontslag nam als belangrijkste politieke columnist bij de conservatieve Daily Telegraph. In een open brief noemde hij veel redenen voor zijn beslissing, waaronder de plicht publireportages te publiceren en het minimaliseren van ongunstige berichtgeving over bedrijven die veel adverteren. Geen enkele beschuldiging deed zoveel pijn als die over ontluisterende belangenvermenging met de omstreden bank HSBC. Volgens Oborne schrijft The Daily Telegraph zo weinig mogelijk over het schandaal rond HSBC, dat via een Zwitsers filiaal vele duizenden steenrijke klanten zou hebben geholpen op grote schaal belastingen te ontduiken. De reden zou zijn dat Sir David en Sir Frederick Barclay, de tweeling die eigenaar is van de krant, ook het pakjesbedrijf Yodel in hun portefeuille hebben. En het verlieslatende Yodel heeft een lening van 250 miljoen pond uitstaan bij HSBC, de bank die ook voor grote bedragen adverteert in de krant. Aan handen en voeten gebonden dus. Geen wonder dat Oborne wandelen werd gestuurd, toen hij vorig jaar al een eigen onderzoek naar fiscale malversaties bij HSBC in zijn krant wilde laten publiceren.

Bres in de Chinese muur

Belangenvermenging dus, een enorme bres in de Chinese muur die in een mediabedrijf hoort te staan tussen redactie en commerciële diensten, en regelrechte verzaking aan de elementaire journalistieke plicht.

Oborne verwijt het niet eens aan zijn ex-collega’s. De krant heeft immers niet eens meer een echte onafhankelijke hoofdredacteur; alleen een soort excuustruus die ondergeschikt blijft aan de steeds op de redactie rondhangende commerciële manager.

De ontslagnemende chef-politiek beweert dat het overgrote merendeel van zijn ex-collega’s even hard walgt van deze ontwikkelingen als hijzelf, al zullen die dat uiteraard niet bevestigen – er zijn recent toch al zo veel journalisten afgedankt.

Onder meer de BBC, The Guardian, The Times en The Sun besteedden vorige week heel wat aandacht aan deze onthullingen. Vrijdagavond besloot The Daily Telegraph terug te slaan. Op haar website pakte de krant uit met eigen ‘onthullingen’ die duidelijk dienden om de andere media mee in het bad met vuil water te trekken.

Eerst was de links-liberale The Guardian aan de beurt. Een anonieme ‘insider’ vertelt over een incident vorig jaar. Apple had flink wat advertentieruimte gekocht op de website van deze gerenommeerde kwaliteitskrant, met een clausule dat zijn reclame niet geflankeerd mocht worden door negatief nieuws. Toen er bloederige tijdingen over nieuw onheil in Irak naast kwamen te staan, zou dat ‘om Apple te plezieren’ weer verwijderd zijn. The Guardian reageert dat zo’n clausules inderdaad bestaan, maar dat het de advertentie is die wijkt als ze botst met nieuws, en nooit andersom.

Erg ‘hard’ is de beschuldiging, op basis van een anonieme bron, niet. Zeker niet vergeleken met het HSBC-doofpotverhaal bij de Telegraph. Dat is al onderzocht door een mediawaakhond, de Media Standards Trust, die besluit dat ‘de Daily Telegraph inderdaad veel minder dan andere media over het HSBC-schandaal bericht, en bovendien veel minder kritisch dan de anderen’.

The Daily Telegraph voert ook nog aan dat The Guardian vaak schrijft over de kwalijke gevolgen van global warming, terwijl een deel van de website van die krant wordt gesponsord door een groep die auto’s met lage CO2-uitstoot produceert. Wakkere lezers zien wel dat dit magere aantijgingen zijn vergeleken met het doodzwijgen-onder-dwang van de HSBC-affaire. Toch reageren veel lezers op diverse Britse nieuwssites dat ze alweer, na de beruchte afluisterschandalen, gedegouteerd zijn door de kranten in het algemeen.

Het meest onfatsoenlijke deel van de tegenstoot van The Daily Telegraph was gericht tegen News UK, de uitgeverij van zowel The Times als The Sun. In een artikel op zijn voorpagina, nota bene zonder auteursvermelding, wordt gezegd dat er recent twee topmedewerkers van de concurrerende krantengroep zelfmoord gepleegd hebben. Met de niet zo subtiele suggestie dat dit kwam omdat commerciële doelstellingen en redactionele beslissingen dáár zo verweven zijn dat de druk voor het onfortuinlijke duo te groot was.

Hoe laag kun je vallen?

De sociale media stonden roodgloeiend: veel Britten in de media en daarbuiten noemen het walgelijk dat een krant die onder vuur ligt, terugslaat met gissingen over de beweegredenen van twee mensen die – de ene in Londen, de andere in Birmingham – uit het leven gestapt zijn. ‘Onnoemelijk’ en ‘hoe laag kun je vallen?’ vat de reacties zowat samen. De Britse tegenhanger van de Zelfmoordlijn onderstreept dat een zelfdoding haast nooit te herleiden valt tot één oorzaak zoals stress op het werk. The Observer schreef gisteren in zijn editoriaal dat het zelfmoordstuk ‘grof, volslagen gespeend van medeleven en gezond verstand’ is. Volgens de hoog aangeschreven zondagskrant is er een ‘oog om oog, tand om tand’-oorlog uitgebroken die zo grof is, dat het onmogelijk wordt snel te vergeven en vergeten zoals vroeger gebruikelijk was na een schermutseling tussen de media.

Verschillende media citeren inmiddels anonieme noodkreten van journalisten bij The Daily Telegraph. ‘Er hangt hier een cultuur waarin je niet kunt weigeren een stuk te schrijven dat je van hogerhand wordt bevolen’, zegt er één. En een ander: ‘Ik geloof niet dat er nog één journalist bij de Telegraph werkt die akkoord gaat met wat hier nu gebeurt.’

Een van de vragen is daarom nu: als dat zo is, komt het dan ook tot een openlijke aanvaring tussen de redactie van de Telegraph en het commerciële management dat blijkbaar in de praktijk aan de touwtjes trekt?

De opgestapte Peter Oborne vertelt in zijn open brief wat er gebeurde toen hij in 2013 ceo Murdoch MacLennan tegenkwam in de massa rouwenden bij de dood van Margaret Thatcher. Tijdens een kort informeel gesprek smeekte Oborne zijn baas de lezers van de krant au sérieux te nemen. ‘You don’t know what the fuck you are talking about’, zou MacLennan toen geantwoord hebben.

DS, 23-02-2015 (Steven De Foer)