Volgende halte: de 21ste eeuw


De analyse die spoorbaas Jo Cornu maakt, is de juiste, schrijft Herman Welter. Maar de hamvraag is of de topman er ook in zal slagen die om te zetten in daden. Wie naar de loonkosten, de infrastructuur of de organisatie van de NMBS kijkt, beseft dat ingrepen meer dan nodig zijn.


‘Spoorvrouwen en -mannen verdienen niet te veel, maar werken te weinig.’ NMBS-topman Jo Cornu maakt niet voor het eerst een scherpe en juiste analyse van onze armlastige spoorwegen (DS 28 oktober) . Komen er na die analyses ook échte daden die de NMBS en haar personeel uitzicht geven op een financieel gezonde toekomst?

Al eerder wees Cornu, die vrijuit kan spreken, erop dat het spoorwegpersoneel vaak vrijaf heeft. Dat werd hem evenmin in dank afgenomen. Die vele vrije dagen zijn het gevolg van de invoering van de 36-urenweek onder Etienne Schouppe. De toenmalige spoorwegdirectie kwam daarmee tegemoet aan de wensen van de spoorbonden. Verstandig en toekomstgericht was die beslissing niet. De personeelskosten stegen. Het personeel blijft immers acht uur per dag werken, extra vrije dagen zijn daarvoor een compensatie.

Dat de NMBS efficiënter en goedkoper kan en moet werken, wordt al decennia geroepen. Maar hoe bereik je dat met machtige vakbonden die vooral oog hebben voor werkgelegenheid en verworven rechten heilig vinden? Moet de NMBS een eigen ziekenfonds hebben? Is het ingewikkelde premiesysteem – vaak à la tête du client en dus oneerlijk – nog van deze tijd? Zijn al die personeelsgraden nog verantwoord? Moet de NMBS het lidgeld voor de vakbonden innen? Cornu vraagt het zich ook af.


Stoom en het waterhoofd

Cornu hééft dus gelijk, maar of hij ooit gelijk krijgt, is twijfelachtig. Tot nog toe is geen enkele regering erin geslaagd om de NMBS op het juiste spoor te zetten. Dat heeft te maken met de nefaste politieke invloeden. Zo werd en wordt de NMBS misbruikt om benoemingen door te drukken, onnodige banen te creëren, vastgoedprojecten te ondersteunen die niets met het treinverkeer te maken hebben.

Zonder te snijden in de personeelskosten (goed voor bijna 70 procent van de totale kosten) kan de komende vijf jaar onmogelijk 2,1 miljard worden bespaard. De 36-urenweek kun je moeilijk terugdraaien. Maar zijn statutaire jobs nog van deze tijd? De spoorwegen zouden alleen nog personeel op contractuele basis moeten aanwerven en de statutaire banen laten uitdoven.

Is het nog langer financieel verantwoord dat treinbestuurders en conducteurs al op hun 55ste met pensioen kunnen? 57 of 58 moet toch bespreekbaar zijn. We leven niet meer in het harde stoomtijdperk.

En dan is er het loodzware en dure management in Brussel, op de werkvloer het waterhoofd genoemd. Een forse afslanking is gewenst, maar statutaire jobs garanderen nu eenmaal werkzekerheid.


Megalomane stations

Zijn de vakbonden na de keiharde analyses van Cornu nog bereid tot overleg? Of kiezen ze resoluut voor de barricaden? Als de vakbonden de NMBS en haar personeel een toekomstperspectief willen bieden, zullen ze over hun schaduw moeten springen. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

Als de NMBS niet snel op een efficiënte manier wordt gerund, dreigt de ondergang. Zeker met de op til zijnde liberalisering van het binnenlandse reizigersverkeer. Andere operatoren kunnen dan in België spoorlijnen exploiteren en wellicht bieden die een meer klantvriendelijke en efficiënte service dan de NMBS.

In dat opzicht moet de regering de wijze raad van Cornu volgen: ‘Bespaar niet op investeringen in treinen en stations.’ Een efficiënt gebruik van de middelen moet wel de leidraad zijn. Bij de vele, vaak megalomane stationsprojecten zoals in Bergen, Oostende en Mechelen is dat niet het geval. Cornu moet dan ook kritisch kijken naar alle nieuwe projecten.

De klemtoon moet voortaan liggen op kleinschalige investeringen zodat meer stations en stopplaatsen aantrekkelijker en klantvriendelijker kunnen worden gemaakt. Nog te veel stations en stopplaatsen ademen een DDR-sfeer.


DS, 29-10-2014 (Herman Welter)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB