actualiteitsforums - Enkele post bekijken - De slaapwandelaars van 2014

De slaapwandelaars van 2014

In de Oekraïnecrisis is ook het Westen een agressor, schrijft Idesbald Goddeeris. Het komt beloftes jegens Rusland niet na en blaast voorzichtige verstandhoudingen op. Zo blus je geen branden, maar wakker je ze aan.

Van het prille optimisme na het overleg in Minsk blijft al niets meer over. De Russen vechten mee in Oost-Oekraïne, de Oekraïners willen voor miljarden dollars nieuwe wapens kopen, de Navo bouwt een derde commandocentrum in het Poolse Szczecin (DS 28 augustus) , en zelfs in eigen land pleiten defensiespecialisten voor militaire investeringen (DS 28 augustus) . In plaats van de brand met halfslachtige bluspogingen verder aan te wakkeren zou Europa beter het geweer van schouder veranderen, de positie van de Navo in vraag stellen en de rechtstreekse dialoog met Rusland aangaan.

De Oekraïense crisis is aan het escaleren. Al een zomer lang vallen er elke week tientallen doden en wordt de basis gelegd voor een verzoeningsproces dat jaren, wellicht decennia zal duren. In Kiev zijn verkeerde verwachtingen gecreëerd: president Porosjenko heeft al verklaard zich het 29ste lid van de EU te voelen. Op economisch vlak mogen de sancties dan wel pijn doen in Rusland, maar ook de Europese lidstaten lijden onder de eigen exportbeperkingen en de Russische tegenmaatregelen. Er zijn geen winnaars, enkel verliezers.

Boter op het hoofd

Het gaat dus de verkeerde kant op en het is hoog tijd om dat te beseffen en onze fouten te erkennen. We moeten inzien dat het Westen zelf boter op het hoofd heeft en mede de agressor is. Het kwam beloftes niet na: Bush senior garandeerde Gorbatsjov dat de Navo nooit zou uitbreiden, maar Clinton sloeg dit in de wind. De Navo blies het voorzichtige wederzijdse vertrouwen binnen de Navo-Rusland-raad (2002-14) op, onder meer door in 2011 alleen ten oorlog te trekken tegen Kadhafi, en zo de rol van de VN over te nemen en de Russen te passeren, die ook belangen hadden in Libië. Het Westen voert ook zelf een expansieve politiek: de EU wil zijn invloedssfeer uitbreiden in het oosten en houdt daarbij geen rekening met regionale gevoeligheden. De gevolgen zijn navenant. En in plaats van die bij te sturen, blijven we volharden in verdere polarisatie. In plaats van problemen op te lossen, creëren we er nieuwe.

Wat het allemaal nog tragischer maakt is dat Europa zijn verkeerde oorlog heeft gekozen. Het is blijven steken in een Koude-Oorlogsdenken en laat zich voor de kar van Washington spannen om in de achtertuin hete kastanjes uit het vuur te halen. Rusland was sowieso op zijn retour en is het conflict niet waard. Er zijn andere grootmachten in opkomst, die zich nu als toekijkende derde verder kunnen ontplooien. In plaats van ons op hen te richten, duwen we Poetin in hun handen en isoleren we onszelf. En dat allemaal omdat, zo luidde het althans tot voor kort, de Europese Unie stabiliteit aan haar oostgrens wil.

In een democratie zouden de architecten van zo’n beleid ongetwijfeld weggestemd worden. Maar de Europese Unie is niet echt een democratische staat. De burger is niet betrokken bij de politiek. De oppositie is gereduceerd tot populisme. De ernstige partijen houden geen debat over het buitenlandse beleid. De media zijn onvoldoende kritisch. Er zijn uiteraard nog goede journalisten, maar sterke analyses en onconventionele argumenten zouden wat meer in de kijker gezet mogen worden. Om maar één voorbeeld te geven: de bijdrage die de Nederlandse onafhankelijke journalist Karel van Wolferen eerder deze maand op zijn website heeft gepost.

‘Europees 9/11’

Zelfs opiniemakers uit de academische wereld praten steeds vaker de politici naar de mond. Een groeiend aantal wetenschappers ridiculiseert het pacifisme, verdedigt de rechtvaardige oorlog en roept op tot meer bewapening en economisch imperialisme om Europa te versterken. Een professor noemde de ramp met de MH17 in Oekraïne zelfs het Europese 9/11. Het kunnen de emoties van de schok zijn, maar toch valt ook op andere momenten op hoe kort het geheugen is. Er is veel te weinig oog voor de calamiteiten die Europa al eeuwenlang veroorzaakt met zijn expansieve politiek en voor de wonden die daardoor nu over heel de wereld gapen.

Ondertussen – kan het nog paradoxaler – herdenken we dag na dag wat er honderd jaar geleden gebeurde en weeft Europa zijn identiteit verder op vrede en democratie. Een van de meest besproken nieuwe boeken over de Eerste Wereldoorlog is Sleepwalkers van Christopher Clark. Hij beschrijft daarin hoe de Europese leiders het continent met veel misverstanden en weinig visie op de rand van de afgrond brachten. Hij zou het evengoed over de huidige tijd kunnen hebben. Europa is opnieuw aan het slaapwandelen.

DS, 29-08-2014 (Idesbald Goddeeris, hoofddocent imperiale geschiedenis - KU Leuven)