‘Belgen zijn geen beschaafd volk, maar een bende boeven’


Onervaren Duitse soldaten zijn doordrongen van angst voor de franc-tireurs. Hun bevelhebbers wenden die paranoia aan om het eigen falen toe te dekken. Burgers betalen de prijs.


De Aarschotse burgemeester Jozef Tielemans is ongerust. De gruwelverhalen die het Duitse leger vooruitsnellen, zijn ook hem ter ore gekomen. Hij weet dat elke vermeende daad van verzet door burgers genadeloos wordt afgestraft. Een week geleden heeft hij zijn bevolking uitdrukkelijk gewaarschuwd: ‘Wacht u van wapens dragen en vooral van niet te schieten, want de weerwraak op den dader en zijn gezin zou verschrikkelijk zijn.’

Er is die ochtend gevochten buiten Aarschot. Belgische mitrailleurs konden de Duitsers tegenhouden, maar moesten wijken voor artilleriebeschietingen. Duitsers hebben twintig gewonde Belgische soldaten afgemaakt en ook zes burgers in de buurt van het slagveld neergeschoten. Wanneer de Duitse troepen door de stad trekken, gonst het tussen de rangen ‘Man hat geschossen’. Er circuleren geruchten dat het Belgisch leger een tegenaanval zal uitvoeren. Weer schieten de Duitsers enkele burgers dood.


Verdwaalde kogel

Burgemeester Tielemans probeert de gemoederen te bedaren door de Duitse commandant Stenger zo correct mogelijk te ontvangen in zijn burgerhuis op de markt. Maar wanneer rond 18.30 uur Stenger met twee officieren op het balkon gaat staan, weerklinken schoten. Stenger valt dood neer. De Duitsers wijzen de vijftienjarige zoon van Tielemans als schuldige aan.

De represailles zijn meedogenloos. Alle huizen rond de markt worden in brand gestoken en 76 mannen worden in een weide neergeschoten. 29 andere gevangenen, onder wie de burgemeester en zijn zoon, worden de volgende ochtend geëxecuteerd. Het plunderen gaat de hele nacht door. 400 tot 500 inwoners worden dagen in de kerk vastgehouden. Vierhonderd zullen naar Duitse kampen worden afgevoerd. Eindbalans van de bloednacht van Aarschot: meer dan 300 huizen afgebrand en 173 burgers vermoord.


Barbaarse franc-tireurs

Later zal blijken dat Stenger is getroffen door eigen vuur van dronken of panikerende Duitse soldaten. Kranten, geruchten en hardnekkige stadslegendes hebben de troepen, vaak onervaren dienstplichtigen, doordrongen van de schrik voor de franc-tireur, de vrijschutter. Tijdens de Frans-Duitse oorlog van 1870 hadden de Pruisische troepen zwaar geleden onder het onvoorspelbare vuur van Franse guerrillastrijders. De ‘barbaarse’ franc-tireur is met de jaren een collectief schrikbeeld geworden: zelfs vrouwen en kinderen zouden slapende soldaten kelen, gewonden castreren of hen de ogen uit prikken met breinaalden. Ze zijn de absolute tegenpool van de ‘beschaafde’ oorlog waarvoor Pruisen staat.

Vandaar dat het hoofdzakelijk protestantse Duitse Leger, nog voor het België binnenvalt, beducht is voor een gewapende volksopstand, geleid door pfaffen, fanatieke katholieke pastoors, die scherpschutters in elke kerktoren en elke hooizolder verbergen. ‘De Belgen zijn geen beschaafd volk’, schrijft generaal Von Beseler naar huis. ‘Het is een bende boeven, als gevolg van de dominantie van priesters in het land.’


Soldatendood

De chaos van de oorlog en het onverwacht krachtige verzet van het Belgisch leger trekken een selffulfilling prophecy op gang. Bange Duitse soldaten vuren in het wilde weg, interpreteren de schoten als guerrilla-aanvallen en ventileren hun angst en woede via moord en plundering. ‘We horen dat onze cavalerie keer op keer is beschoten in een dorp’, noteert een Duitse soldaat op 19 augustus in zijn dagboek. ‘Verscheidene arme kameraden hebben al het leven verloren. Het is een schande! Een eerlijke kogel in een eerlijk gevecht – ja, dan heeft iemand zijn bloed vergoten voor het vaderland. Maar neergeschoten worden vanuit een hinderlaag of vanuit het raam van een huis, door een geweer dat verborgen is tussen de bloempotten, dat is geen eerbare soldatendood.’

De bevelhebbers zouden beter moeten weten. Ze zijn gestaald en gehard in de Pruisische discipline. Er is geen enkel bewijs van een georganiseerde guerrillastrijd door Belgische burgers. Maar de generaals, de overheid en de pers versterken de mythe van de sluipschutter. Hij is de ideale zondebok voor het vastlopen van het Schlieffen-plan. Hij rechtvaardigt de blinde terreur om een snelle doorgang te forceren. En hij pept de grondsoldaat op voor de strijd. Tien dagen na de massamoord in Aarschot spreekt generaal Von Bissing de troepen toe: ‘Als een blinde en woeste bevolking in verraderlijke aanvallen de moedige zonen van ons volk afslacht, is het de heilige taak van de bevelhebbers om haar meteen te bestraffen met extreme maatregelen.’

Van die doctrine worden tussen augustus en oktober 1914 6.500 onschuldige burgers het slachtoffer.


DS, 19-08-2014 (Lieven Sioen)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB