actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Banken bestormd, iedereen wil klinkende munt

Overal in het land bestormen burgers de filialen van de Nationale Bank. Ze vragen hun spaargeld op en willen hun biljetten inruilen voor klinkende munt.Zeggen dat de bevolking erg zenuwachtig is geworden, is nu een understatement. Er wordt ook volop voedsel gehamsterd en de prijzen stijgen.

Nee, het land is nog niet in oorlog. Maar men is er niet meer gerust op dat het zo zal blijven. Op 29 juli is de versterkte vredesvoet uitgeroepen en dat wil toch ook al wat zeggen: het leger roept de klassen van 1912, 1911 en 1910 binnen.

Zij moeten de elfde Linie uitbreiden tot een volledige brigade van vijfduizend man, die naar de forten rondom Luik trekken. Dat is de eerste vesting die zich klaarmaakt om een eventuele inval van de Duitse troepen tegen te houden. Dat België neutraal is, is de laatste strohalm waaraan velen zich vastklampen. Maar men neemt zijn voorzorgen.

Pompiers

Tijdens de uitvaartplechtigheid van grootvicaris Emiel Schoolmeesters in Luik is de Limburgse drukker-uitgever Nicolaas Theelen getuige van volgend incident: ‘Wij moesten naast de Nationale Bank door. Een autobus met pompieren kwam aangereden. De bel klonk, als bij een brand, en wij meenden dat er wezenlijk ergens brand was. Maar neen, de pompieren stapten af om de ordedienst; een lans (waterslang, red.) werd gereed gebracht en een waterstraal deed de mensen van het gebouw der bank wijken.’

Geen wisselgeld

Zelf wil hij in een winkel in Luik met een briefje van twintig frank betalen, maar dat wordt geweigerd: ‘De winkeliers schreven liever de waar op de rekening, dan papieren geld aan te nemen.’

Wanneer hij terug thuis in Tongeren is, ziet hij dat het daar niet anders aan toe gaat: ‘Angst is aanhalig, ook financiële angst. Ieder wilde maar goud en zilver voor de bankbiljetten. In de winkels kon men niet meer wisselen. Velen gingen met briefjes van twintig frank een kleinigheid kopen, om zilvergeld terug te krijgen, maar de winkelier moest wel weigeren. Ook aan de statie en op de post eiste men zilvergeld, men kon het niet wisselen.’

Theelen moet zelf naar de bank om voldoende zilveren munten te hebben om zijn werklieden te kunnen betalen. Dat lukt maar met grote moeite.

Ook in Antwerpen staan, aldus advocaat Jozef Muls, ‘honderden en honderden te wachten voor de gesloten poort der Nationale Bank en de opeengepakte drom slingerde weldra, langs het voetpad, heel het gebouw rond.’ Speculanten ruiken hun kans en bieden 95 zilveren franken voor een briefje van honderd.

De Nationale Bank van België is al een hele tijd in het geheim biljetten van vijf frank aan het drukken om in geval van nood de speculatie tegen te kunnen gaan. Men weet immers dat de bevolking de zilveren vijffrankstukken al langer aan het oppotten is.

Op 4 augustus, bij de Duitse inval, zal de bank die biljetten ook effectief in omloop brengen. Ze zullen niet kunnen verhinderen dat het betalingsverkeer een paar weken later helemaal in de soep draait. In bezet België zal heel snel een acuut tekort aan baar geld ontstaan, omdat de Nationale Bank de dekkingsreserve, de biljettenvoorraad en de clichés voor het drukken in veiligheid brengt: eerst naar Antwerpen en vervolgens per schip naar de Bank of England.

Prijzen stijgen

Ondertussen begint men nu, zo vlak voor de oorlog uitbarst, extra voorraden in te slaan. De handelaars doen daar hun profijt mee, tot ergernis van de bevolking. Op de zaterdagse markt in Stekene slinkt de boterberg zienderogen.

Dokter Van Haelst, ook schepen in zijn gemeente, is getuige: ‘Bakker Pauwels, gemeenteraadslid, slaagt zijn brood met 4 cent op en schepen De Vleesschhouwer, bloemhandelaar, vraagt nu 40 frank in plaats van 30 voor een steek bloem. Het volk verstaat hem niet aan dat gesjaggel en is verbitterd op die woekerij.’

In Antwerpen stelt advocaat Muls vast: ‘Aan de deuren der kruideniers stonden de kopers in lange rijen tot op straat. Het was te zien hoe vooral de rijken nu met zichzelf bekommerd waren: zij reden huiswaarts in met eetwaren volgestapelde koetsen en deftig stijve burgervrouwen waren niet verlegen om, met zijn tweeën, zware pakken naar huis te dragen.’

Elders gebeurt net het omgekeerde, waar boeren hun kans schoon zien om hun hele hoenderhof op de markt te verkopen, zakken de prijzen. Waardoor zelfs de armsten voor één dag eens kip kunnen eten. Er is maar één ding zeker in de schaduw van de oorlogsdreiging: dat niets nu nog zeker is.

In de weken die volgen zal de chaos totaal worden. De oorlog zal niet alleen op het slagveld worden gevoerd, maar ook op het thuisfront, waar het een dagelijkse strijd wordt om eten op tafel te krijgen. Alle verordeningen over maximumprijzen ten spijt.

De Belgen weten nu nog niet half wat er hen boven het hoofd hangt: de oogst zal mislukken of kan niet meer worden binnengehaald omdat het Duitse leger verder oprukt. De bezetters zullen veel voedsel opeisen voor eigen verbruik en de invoer uit het buitenland zal stilvallen.

DS, 30-07-2014 (Veerle Beel)