Geweld is iets van lang geleden


Het woordgebruik in een Londense rechtbank laat zien dat we de laatste 250 jaar een hekel aan geweld hebben gekregen.


In de loop van de negentiende eeuw werd in de Britse strafrechtpleging een steeds scherper onderscheid gemaakt tussen misdrijven mét en zonder geweld. Dat blijkt uit een kwantitatieve analyse van het woordgebruik in procesverslagen van de Old Bailey, de rechtbank in Londen die al eeuwenlang strafzaken behandelt, melden onderzoekers in het vakblad PNAS.

Wat zich in de loop van de negentiende eeuw afspeelt in westerse rechtszalen is een afspiegeling van twee historische veranderingen. Allereerst neemt de westerse natiestaat een bureaucratische vorm aan, met steeds nauwer omschreven regels voor wetshandhaving en rechtspraak. In de tweede plaats daalt het geweld in westerse samenlevingen tot een ongekend laag niveau.

Die twee ontwikkelingen passen volgens historici in wat de Duitse socioloog Norbert Elias (1897-1990) het ‘civilisatieproces’ heeft genoemd. Daarmee bedoelde hij dat de mens op de lange duur zijn driften leert beheersen en de staat een monopolie krijgt op het gebruik van geweld.

De Amerikaanse informaticus Simon DeDeo, zijn collega Sara Klingenstein en de Britse historicus Tim Hitchcock dachten dat het mogelijk moest zijn om dit civilisatieproces te kwantificeren. Temeer omdat de bureaucratieën die hierin een hoofdrol speelden sinds ruwweg 1780 op ongekende schaal informatie gingen verzamelen. In de Angelsaksische wereld is juryrechtspraak de arena waar overheid en burgers gezamenlijk de grenzen bepalen van aanvaardbaar gedrag. Daarom concentreerden de onderzoekers zich op de Old Bailey, de Londense rechtbank die al sinds het einde van de zestiende eeuw strafzaken behandelt.

De onderzoekers digitaliseerden alle 112.485 rechtbankverslagen van de Old Bailey tussen 1760 en 1913, samen meer dan twintig miljoen betekenisdragende woorden (geen lidwoorden, voegwoorden en voorzetsels). Deze woorden uit in de rechtszaal gesproken getuigenissen werden op drie niveaus van nauwkeurigheid gegroepeerd als synoniemen. De indeling met het laagste resolutieniveau bevatte 116 woordcategorieën. Die werden weer ingedeeld in gewelddadig (waaronder de categorieën ‘dood’, ‘doden’, ‘wapens’, ‘pijn’) en niet-gewelddadig (zoals ‘geld’, ‘oplichting’, ‘bezit’, ‘lening’).

Uit de analyse bleek dat rond 1800 voor het eerst onderscheid ontstaat tussen woorden ter omschrijving van gewelddadige en niet-gewelddadige misdrijven. Dat onderscheid wordt in de loop van de negentiende eeuw steeds scherper en op den duur is sprake van twee soorten strafprocessen: die wegens gewelddadige en niet-gewelddadige misdrijven. Volgens de auteurs weerspiegelt dit groeiende onderscheid tussen typen misdrijven een afnemende tolerantie in de samenleving tegenover geweld.

Die afnemende tolerantie zou het bureaucratische systeem ter beheersing van geweld hebben versterkt en nieuwe wettelijke mogelijkheden hebben geopend voor de slachtoffers van misdrijven. In de eerste decennia van de negentiende eeuw gaan advocaten een steeds prominenter rol spelen in de juryrechtspraak. Ook hun vaak theatrale woordgebruik liet zijn sporen na in de rechtbankverslagen.

De onderzoekers zien een geleidelijk proces, dat niet of nauwelijks werd beïnvloed door veranderingen in de strafwet. Zij maken hieruit op dat de afname van geweldsmisdrijven in de loop van de 18de en 19de eeuw eerder moet worden toegeschreven aan een versterking van sociale normen en bureaucratische processen dan aan specifieke wetgeving van overheidswege.


DS, 18-06-2014 (© NRC Handelsblad, Dirk Vlasblom)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB