Diplomatie rond Oekraïne raakt op de achtergrond, en dat is zorgelijk


Het zou mij niet verbazen als Poetin zich af en toe afvraagt hoe hij uit de Oekraïne-crisis moet komen. Want die crisis krijgt onbeheersbare trekken en lijkt zich in het nadeel van Rusland te ontwikkelen. Allereerst is er het diplomatieke isolement. Rusland verloor de prestigieuze zetel in de G8 van belangrijkste economieën. Voor zover er nog sprake is van samenwerking met de EU en de Navo, dan staat die op een heel laag pitje. Rusland heeft de samenwerking met de Raad voor Europa opgeschort nadat de Parlementaire Vergadering van de raad Rusland sancties oplegde.


Het signaal is duidelijk. De Raad van Europa gaat over democratie, rechtsstatelijkheid en mensenrechten. Degene die geschorst wordt of uit de raad stapt, maakt duidelijk geen belang meer aan die waarden te hechten. Voorts hebben de sancties geleid tot kapitaalvlucht en ontevreden gezichten van de getroffenen rond Poetin.

Maar het belangrijkste is dat de verkiezingen in Oekraïne een regering hebben opgeleverd die banden met de EU en de Navo verder wil aanhalen. Bovendien heeft Poetin weinig zeggenschap over de gebeurtenissen in het oosten van Oekraïne. De rebellen en zelfs de meevechtende Tsjetsjenen lijken zich aan de controle van het Kremlin te onttrekken.


Geruststellingsfonds

Het verontrustende van deze ontwikkelingen is dat de diplomatie steeds meer op de achtergrond raakt. Daarmee wordt de militaire factor belangrijker. Dat bleek ook tijdens het bezoek van president Obama aan Europa. Hij wil 1 miljard dollar uittrekken voor een 'geruststellingsfonds' dat moet worden gebruikt voor oefeningen, opleidingen en grotere Amerikaanse betrokkenheid bij de Europese veiligheid. Dit is inderdaad een belangrijk signaal voor de Oost-Europese Navo-lidstaten dat de VS hun veiligheid serieus nemen. Opmerkelijk is natuurlijk dat de Amerikanen geld beschikbaar stellen, en Europa niet.

Controversiëler is Obama's voornemen om bij te dragen aan verhoging van de militaire slagkracht van niet-Navo landen als Oekraïne, Georgië en Moldavië. Deze delen van de voormalige Sovjetunie vallen voor Poetin binnen de Russische invloedsfeer. Bedenk dat de aanleiding van de crisis het EU-associatieverdrag was dat in het kader van het Oostelijk Partnerschap met voormalige Sovjetrepublieken moest worden gesloten. Als de militaire samenwerking nu wordt versterkt, zal de reactie van de Russen nog harder zijn. Want Rusland zal deze samenwerking als de bevestiging zien dat het Westen deze landen uit de Russische invloedsfeer wil trekken en ze lid van de Navo wil maken.


Leiderschap

Al eerder maakte Poetin duidelijk dat vrees voor Oekraïens Navo-lidmaatschap een belangrijke aanleiding was voor de annexatie van de Krim. Als Oekraïne lid van de Navo zou worden, zou de Russische Zwarte Zeevloot zijn basis op Navo-gebied krijgen. Dat zou onverteerbaar zijn. Die vrees voor Navo-lidmaatschap was deels terecht. Want in Brussel gaat het gerucht dat Oekraïne daadwerkelijk het lidmaatschap aanvroeg, maar dat dit door de Navo werd afgewezen. De Navo vreesde voor escalatie van het conflict.

Door de toegenomen militaire dimensie en het feit dat Rusland steeds minder te verliezen heeft, krijgt het conflict gevaarlijke trekken. Geen enkele Europese leider lijkt goed in crisisbeheersing. En Obama moet zijn reputatie als crisisbeheerser eerst nog maar eens verdienen.


Blog Trouw, 06-06-2014 (Rob de Wijk)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB