actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Obama en Merkel zoeken uitweg uit Oekraïense crisis

'Kiezen tussen Rusland en EU zou voor Oekraïne het einde zijn'

Roekeloos? Zeker. Helemaal onbegrijpelijk? Nou nee. De Britse politicoloog Anatol Lieven weet dat hij geen vrienden maakt als hij aandacht vraagt voor de Russische kant van het verhaal rond Oekraïne. Toch moet het. "Honderd jaar na de Eerste Wereldoorlog beginnen we eindelijk te zien dat destijds geen van de partijen het monopolie had op gelijk of ongelijk. Laten we niet opnieuw zolang wachten. Het Westen en Rusland dragen beide verantwoordelijkheid als dit uit de hand loopt."

Geen misverstand: was Lieven - hoogleraar Oorlogsstudies aan het King's College in Londen - adviseur van Vladimir Poetin geweest, dan had hij hem de bezetting van de Krim uit zijn hoofd gepraat. "De situatie is extreem gevaarlijk."

In feite ligt het grootste risico op escalatie ook niet daar, maar in het oosten van de Oekraïne, met zijn grote groepen Russen. "Er kan onrust ontstaan door lokale groepen of als reactie op beslissingen van de regering in Kiev. De Krim kun je misschien nog laten gaan, maar niet Charkov, de tweede stad van het land. Dan is het oorlog."

Spelregelboek

Lieven, die boeken schreef over Oekraïne, Rusland en de Baltische Staten, wijst op de afkeer in Moskou van het meten met twee maten. "Rusland wordt nu door de VS ter verantwoording geroepen over de schending van de soevereiniteit. Maar het heeft de Amerikanen - al dan niet gesteund door de EU - niet anders zien doen.

"In Moskou's visie heeft het Westen in Oekraïne het spelregelboek verscheurd. Het ziet hoe een democratisch gekozen regering met geweld wordt verdreven. En dat nieuwe bewind begint dan te morrelen aan een wet buiten werking die de talen van minderheden erkent, en dreigt politieke partijen te verbieden die nu in de oppositie zijn beland. En het Westen zegt: we zouden het liever anders zien, maar vooruit."

Voor Moskou is Oekraïne van vitaal belang. Om nog enige internationale statuur te hebben, enige economische macht, die het toestaat een zekere onafhankelijke rol te kunnen spelen, aldus Lieven. Wij doen dan wat lacherig over Poetins plan voor de oprichting van een Euraziatische douane-unie, constateert hij, maar voor Rusland is die essentieel, net als Oekraïense deelname daaraan. Dat Poetin er hard tegenin ging toen de EU Oekraïne een associatieverdrag aanbood, had niemand mogen verbazen.

Geen poging tot compromis

"Iedere opiniepeiling, iedere verkiezing laat zien dat Oekraïne verdeeld is tussen pro-Russische en pro-westerse sentimenten. Verkiezingen worden maar met een smalle marge gewonnen en de volgende keer wint de andere kant met een even smalle marge." Of zoals Lieven het uitdrukt: "Oekraïne kan niet kiezen zonder zichzelf te vernietigen."

Het afgelopen jaar heeft zowel Rusland als de EU geprobeerd Oekraïne te dwingen wél te kiezen. Lieven: "Geen van beide kanten heeft gepoogd serieus te praten over een compromis, dat het Oekraïne mogelijk zou maken op een of andere manier de twee overeenkomsten te combineren."

De ontwikkelingen van de afgelopen weken hebben de Russen in het idee gesterkt dat er van de kant van het Westen niets te verwachten is. "Ze zeggen: we hebben het Westen gesteund in de sancties tegen Iran, de VS geholpen in Afghanistan, Obama uit de brand geholpen in Syrië, maar het Westen zal nooit onze belangen verdedigen. Er is altijd wel een excuus om ons in de G8 de les te lezen. Nu maken we onze eigen regels."

De Russen hebben zich daarmee, paradoxaal genoeg, niet in een gunstige positie gemanoeuvreerd. "Hier gaat Rusland voor betalen. Als investeerders zich terugtrekken, Europa alternatieven vindt voor Russische energie, wordt het op den duur afhankelijk van China. En niemand in Rusland wil dat. We hebben Rusland in een hoek geduwd waar het niet wil zijn."

Bereidheid

Waarom ons dat wat zou kunnen schelen? "We doen van alles om de Russen te provoceren, maar vervolgens doen we niets. Voorlopig heeft de EU Oekraïne natuurlijk heel weinig te bieden. Pijnlijke hervormingen vragen? Kolossale financiële steun zonder eisen te stellen? Een deel van de demonstranten heeft de illusie dat lidmaatschap dichterbij is gekomen, maar in feite is dat verder weg dan ooit."

Niets is ook wat 'we' zullen doen, in het onverhoopte geval dat het wel tot gewapende onlusten komt. "De Russen zijn bereid oorlog te voeren, het Westen niet. Hoeveel Nederlanders willen sterven voor Oekraïne? Wat zijn onze steunbetuigingen dan eigenlijk waard?"

Terughoudendheid, voorzichtigheid, daarop moet het Westen aandringen bij Moskou én Kiev. En eisen stellen voor de komende verkiezingen, aldus Lieven, geen verbod op partijen, veel internationale waarnemers om te voorkomen dat of nationalisten in het Westen of Russen in het oosten de boel corrumperen.

Op langere termijn is wellicht de enige manier om Oekraïne bij elkaar te houden de vorming van een federatie. Zolang die oorlog maar wordt voorkomen.

Trouw, 05-03-2014 (Nicole Lucas)