Ondergaat Oekraïne het lot van Georgië?


De kans dat Oekraïne in tweeën splitst, is klein, maar de kans dat het schiereiland Krim voor Moskou kiest, is een stuk groter. Herhaalt het scenario van Georgië 2008 zich?


De strijd om Oekraïne wordt langzaam een strijd om de Krim. In de hoofdstad Simferopol werden de gebouwen van het parlement en de regering van de Krim bezet. Elders op het schiereiland verenigen de Russischsprekende burgers zich in gewapende groepen. Zij willen de strijd aangaan met de nieuwe machthebbers in Oekraïne.

En dus is de vraag: hoe groot is de kans dat de Krim zich afscheurt van de rest van Oekraïne? En krijgt de Krim daarbij militaire steun van Moskou, zoals het in 2008 gebeurde in Zuid-Ossetië, de afvallige deelrepubliek van Georgië? In diplomatieke kringen wordt dat scenario zeker niet uitgesloten.

In dat scenario komt in een eerste fase de Russische bevolking op het schiereiland – bijna 60 procent van de 2 miljoen inwoners – in opstand. Die fase is begonnen. Dat de opstandelingen aangespoord worden vanuit Moskou, ligt voor de hand.

In reactie kan Moskou ingrijpen. ‘Ze kunnen dan zeggen dat ze de Russische burgers beschermen, net zoals ze dat gedaan hebben in Abchazië en Zuid-Ossetië’, zei sir Andrew Wood, de voormalige Britse ambassadeur in Moskou, aan de BBC.

Er zijn wel meer gelijkenissen met Zuid-Ossetië, anno 2008. In Rusland roepen politici op om op de Krim Russische paspoorten uit te delen. ‘Dat gebeurde ook in Zuid-Ossetië’, aldus Eric Lohr, hoogleraar Russische geschiedenis aan de American University. ‘Daar hebben de Russen paspoorten uitgedeeld aan de Georgiërs. Toen de Georgische autoriteiten daarop de orde wilden herstellen, is Rusland militair tussenbeide gekomen.’

In 1991 hebben alle regio’s gestemd om bij een onafhankelijk Oekraïne te blijven, ook de Krim. Alleen was de meerderheid daar erg nipt. Rusland heeft zich daar nooit echt bij neergelegd, al was het de Russische partijleider Nikita Chroesjtsjov zelf die de Krim in 1954 aan de sovjetrepubliek Oekraïne schonk. ‘Maar Poetin kan altijd zeggen dat hij dat in een dronken bui heeft gedaan’, aldus Wood.

Een Europese diplomaat wijst erop dat Rusland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in 1994 het Memorandum van Boedapest hebben ondertekend. Dat maakte deel uit van een akkoord waarbij Oekraïne er zich toe verbond kernwapenvrij te worden. In ruil daarvoor bevestigden de VS, Rusland en het VK dat ze de territoriale integriteit van Oekraïne niet zouden schenden. En dat ze nooit wapens zouden inzetten tegen Oekraïne. Tenzij in geval van zelfverdediging.

En dat argument kan Poetin natuurlijk inroepen: de Russische burgers voelen zich bedreigd door het nieuwe regime. De nieuwe machthebbers in Kiev hebben nog niet gedreigd met geweld tegen de ‘opstandelingen in de Krim’, al zei interimpresident Toertsjinov gisteren wel dat Russische militaire bewegingen beschouwd worden als een daad van agressie.

Poetin heeft aangekondigd dat 150.000 militairen in de regio getest moeten worden op hun paraatheid. Ook dat gebeurde in 2008. Maar echt binnenvallen in Zuid-Ossetië deed Moskou pas toen de Georgische regering troepen stuurde naar de afvallige regio. Zover is het in Oekraïne nog niet.

‘Misschien duikt de voormalige president Janoekovitsj een van de komende dagen wel op in Simferopol en roept hij de hulp van Moskou in’, schrijft de Russische journalist Oleg Kashin. Moskou beschouwt hem nog altijd als het legitieme staatshoofd en Janoekovitsj zei gisteren dat de bevolking van de Krim het machtsvacuüm niet aanvaardt.

En wat gaat er dan gebeuren? Kashin schetst een cynisch scenario. ‘De VN-Veiligheidsraad zal bijeenkomen, de Navo-leiders zullen met elkaar bellen en ze zullen besluiten dat de Krim voor hen geen gevecht waard is.’

Maar misschien loopt het allemaal zo’n vaart niet. Dat leert dan weer de geschiedenis van 2005. Na de Oranje Revolutie kozen de Krimse gezagsdragers uiteindelijk eieren voor hun geld en ze keerden hun kar richting de pro-Europese president Viktor Joesjtsjenko. Hetzelfde is in de laatste weken gebeurd met verschillende van de oligarchen in het oosten van Oekraïne dat officieel ook pro-Rusland is.


DS,28-02-2014 (Dominique Minten)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB