actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Zuid-Sudan: de pot verwijt de ketel?

Salva Kiir roept ‘coup’: de pot verwijt de ketel?

Al durft niemand een burgeroorlog in Zuid-Sudan tussen de etnieën Dinka en Nuer uit te sluiten, toch heeft de vete tussen president Kiir en zijn ontslagen vicepresident Machar alle schijn van een politieke machtsstrijd.

Het Zuid-Sudanese regeringsleger moest donderdag toegeven dat de stad Bor niet langer onder zijn controle staat. Bor, in de staat Jonglei, is in de handen gevallen van generaal Peter Gadet Yak, die loyaal is aan de ontslagen vicepresident Riek Machar. Peter Gadet en Machar behoren allebei tot de Nuer, met een bevolking van zo’n één miljoen de op één na grootste etnie van Zuid-Sudan. De grootste etnie, de Dinka van president Salva Kiir, wordt geschat op zo’n 3,5 miljoen mensen.

De val van de stad Bor is een gevaarlijk signaal. Generaal Peter Gadet staat sterk. Volgens de geruchten kan hij op zesduizend manschappen rekenen. Hij zou ook over tanks en over artillerie beschikken. Als de Nuer besluiten zich bij hem te voegen, dan kan die groep op erg korte tijd flink aanzwellen. En Peter Gadet stond gisteren al op zo’n zestig kilometer van de Zuid-Sudanese hoofdstad Juba. In Akobo, ook in de staat Jonglei, vielen gisteren doden toen een VN-basis werd aangevallen. De onveiligheid in Jonglei neemt snel toe.

Spanningen tussen de twee belangrijkste bevolkingsgroepen in de jongste Afrikaanse natie zijn hoegenaamd niet nieuw. Zuid-Sudan scheidde zich in 2011, na een referendum, af van zijn Arabische noorderbuur Sudan, waarmee een eind kwam aan de burgeroorlog tussen noord en zuid die bijna veertig jaar had geduurd.

Tijdens die burgeroorlog vochten de zuidelijke etnieën Dinka en Nuer tegen het noorden – maar eveneens tegen elkaar. Uitgerekend in de stad Bor mondden gevechten tussen Dinka en Nuer in 1991 uit in een slachtpartij die aan 2.000 burgers het leven kostte.

Is het geweld van deze week de voorbode van een nieuwe etnische burgeroorlog in Afrika? Het zou de meest logische conclusie zijn, maar niet noodzakelijk de juiste. Al durft niemand uit te sluiten dat het daar uiteindelijk op uitdraait, toch lijkt het geweld dat Zuid-Sudan sinds deze week kent vooral het gevolg van een politieke machtsstrijd tussen president Salva Kiir en Riek Machar, zijn vicepresident die hij in juli de laan heeft uitgestuurd.

Toen in de hoofdstad Juba het voorbije weekend geweerschoten weerklonken, was president Kiir er als de kippen bij om Machar van een poging tot staatsgreep te beschuldigen. Machar, die daarna 48 uur van de radar is geweest, ontkent dat en zegt juist dat Kiir hem najaagt. Zonder een couppoging helemaal uit te sluiten, moet toch gezegd dat Machar na zijn gedwongen ontslag van afgelopen zomer het spel politiek leek te willen spelen. Machar is erop gebrand om deel te nemen aan de presidentsverkiezing – die voor 2015 is gepland – en gaf de voorbije maanden niet de indruk aan een gewelddadige machtsgreep te werken. Wie de laatste tijd juist steeds meer het laken naar zich lijkt toe te trekken, is Kiir zelf.

Terwijl hij nog lof kreeg toen hij een Nuer tot vicepresident benoemde, maakte Salva Kiir in juli die beslissing weer ongedaan door zijn kabinet te herschikken en Machar wandelen te sturen.

Daarna wijzigde hij de structuur van de regeringspartij SPLM. Daarop klonk al gemor, maar toen Kiir dan ook nog eens de Nuer aan het hoofd van de presidentiële garde door een Dinka-stroman verving, ging hij voor de Nuer-soldaten in zijn leger echt uit de bocht. Dat was de aanleiding voor de schietpartij van afgelopen weekend, in Juba. Na het weekend was van die stroman ook al geen sprake meer. Voor het eerst in jaren verscheen Salva Kiir niet in een pak, maar in een militair uniform op de nationale tv, terwijl hij het volk meedeelde dat het leger aan hem rekenschap aflegde. Weg was zelfs de zwarte cowboyhoed die hij in 2006 van de toenmalige Amerikaanse president Bush had gekregen en dagelijks had gedragen. Rijst dus de vraag wie eigenlijk de macht heeft gegrepen.

DS, 20-12-2013 (Ine Roox)