Israël / Verlies Peres luidt nieuw tijdperk in


Een politieke aardbeving. Dat is de betekenis van de bittere nederlaag van Sjimon Peres en de verkiezing van Amir Peretz tot nieuwe leider van Israëls Arbeiderspartij.


Een radiopresentatrice begon gisterochtend haar programma met ’hier is de zender van de revolutie’. Het was niet alleen een verwijzing naar de linkse opvattingen van de overwinnaar, diens Castro-achtige oratorische neigingen of Stalin-snor. Het was tevens een aankondiging van de metamorfose die het politieke landschap te wachten staat.

De top van de Arbeiderspartij was in schok. Toen in de vroege ochtend de laatste stemmen waren geteld, bleek de 82-jarige Peres – Nobelprijswinnaar, oud- en vice-premier – het onderspit te hebben gedolven tegen zijn 30 jaar jongere uitdager. Het verschil was 2 procent, 1500 stemmen.

Niet alleen hij had verloren. De partijtop had zich achter Peres geschaard in diens strijd voor het leiderschap. Hun beweegredenen waren tactisch: Peres zit niet lang meer, en daarna nemen wij over. Maar het was niet alleen tactiek: Amir Peretz heeft een andere partij voor ogen. Hij wil af van het regeringspluche, hij wil oppositie voeren en aansturen op het vervroegen van de verkiezingen. Daarbij heeft hij zonneklaar gemaakt dat, als de partij de verkiezingen verliest, hij niet bij Sjaron op schoot kruipt, maar de partij vanuit de oppositie op wil bouwen. De oude partijtop - acht ministers, drie staatssecretarissen - ziet dat niet zitten.

De Arbeiderspartij, die de eerste 29 jaar van Israëls bestaan de lakens uitdeelde, is zichzelf altijd blijven zien als een regeringspartij, zij mijdt de oppositiebanken. Sinds 1977 heeft de partij slechts twee keer verkiezingen gewonnen, toch heeft zij het grootste deel van die periode meegeregeerd, met of onder leiding van de Likoed.

De tragiek is niet alleen dat de partij zich nooit heeft weten te vernieuwen, maar dat zij ideologisch heeft gewonnen. Premier Ariël Sjaron heeft met de terugtrekking uit Gaza het beleid van de Arbeiderspartij uitgevoerd. Het liet de partij zonder program, zonder gezicht. Zoals een Peretz-aanhangster het uitdrukte: ,,In het kabinet zijn we slechts het reservewiel van Sjaron.”

Qua kiezers heeft de Arbeiderspartij de strijd dertig jaar geleden al verloren, toen de rechtse Likoed aan de macht kwam dankzij de stemmen van de veelal uit Arabische landen afkomstige Joden. Die voelden zich achtergesteld door de Arbeiderspartij. De Likoed was en is de volkspartij; de Arbeiderspartij was en is de partij van het establishment, van de asjkenazische (uit Europa afkomstige) hogere klassen.

Amir Peretz zet nu alles op zijn kop. Sociologisch behoort de in Marokko geboren politicus tot de achtergestelde oriëntaalse Joden, maar hij koos voor de Arbeiderspartij, waar hij strijdt voor de underdog. Zijn streven is de etnische verdeling te doorbreken, ’te begraven’. Hij heeft nu al aanhangers op sleeptouw die volgens alle criteria bij de Likoed thuishoren. In die zin vormt Peretz als leider van de Arbeiderspartij ook een bedreiging voor de Likoed.

De vraag is echter of hij de huidige partijtop binnenboord zal weten te houden. Zijn linkse ideologische retoriek jaagt de rechtse ’sociaal-democraten’ angst aan. Bovendien is door de evacuatie uit Gaza ook de Likoed tot op het bot verdeeld. Rechts voelt zich bedrogen door zijn leider, Sjaron. De scheuring is bijna een feit. Sjaron speelt nu met de gedachte zijn populariteit bij het grote publiek in politieke munt te vertalen door een eigen partij op te richten. Dat scenario voorziet in een herverdeling van het politieke landschap, met een linkse Arbeiderspartij, een rechtse Likoed en in het midden Sjaron met kopstukken uit de Likoed en de Arbeiderspartij.


Winnen behoort nu eenmaal niet tot Peres’ gaven

Het had iets van een déjà vu. Na de moord op Jitschak Rabin had Sjimon Peres de verkiezingen vervroegd. Hij was zeker van zijn overwinning . Op verkiezingsdag beloofden de peilingen hem nog de overwinning. De volgende ochtend werd Israël wakker met een nieuwe premier, Bibi Netanjahoe.

Peres is er berucht om dat hij er maar niet in slaagt verkiezingen te winnen. In de strijd om het premierschap was zijn beste resultaat ooit een gelijk spel (tegen Sjamir). Leider van de Arbeiderspartij werd hij voor het eerst toen Rabin moest aftreden wegens een illegale bankrekening van zijn vrouw. Tien jaar geleden verwierf hij het partijleiderschap doordat Rabin werd vermoord. Het had iets pathetisch toen hij deze week wilde onderstrepen dat hij geen serieverliezer is. Zijn eerste politieke krachtmeting had hij glansrijk gewonnen, vertelde hij. Dat was zestig jaar geleden. Gisterochtend kon hij het niet opbrengen zijn rivaal te feliciteren. Hij heeft tijd nodig legde zijn dochter uit. ,,Maar ook hier komt hij overheen. Hij is nu eenmaal een marathonloper.”

Hoe het kan dat deze oud-premier en internationaal gerespecteerde Nobelprijswinnaar maar niet wint? De meest gehoorde verklaring luidt dat hij weliswaar gerespecteerd wordt, maar niemand echt warm loopt voor Sjimon Peres. Hij is een generaal zonder soldaten.


Trouw, 11-11-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB