Hoe lang houden de stoelpoten van Poetins troon het nog?


Tsaar Poetin zit nog stevig op zijn troon, maar hij zal op zijn stoelpoten moeten letten. De positie van de Russische president dreigt in gevaar te komen als zijn vrienden te machtig worden. Macht hebben ze al, maar Poetins vrienden willen meer.


De kring waarmee Poetin zich in het Kremlin omringt bestaat geheel uit conservatieven. Het liberale geluid wordt in Moskou nauwelijks nog gehoord. Poetin ondervindt zo weinig tegenstand voor zijn behoudende beleid. Een probleem is wel dat Poetin volledig afhankelijk is van de conservatieve hardliners, die elkaar het leven zuur maken in hun strijd om macht.

Één van die hardliners is Vladimir Jakoenin, het hoofd van de Russische spoorwegen. Zijn verhaal is een perfecte illustratie voor de strijd tussen de verschillende Siloviki, zoals de 'vrienden van Poetin' worden genoemd.

Jakoenin moet raar opgekeken hebben toen hij op de late avond van 19 juni naar het Russische nieuws keek. Alle grote Russische persbureaus hadden net het bericht verspreid dat hij door Poetin ontslagen was.

De regering en de spoorwegen laten snel weten dat van een ontslag geen sprake is. Ria-Novosti, één van de grootste Russische persbureaus, geeft toe dat ze een fout gemaakt hebben. Het persbericht van het ontslag blijkt afkomstig van een onbekend IP-adres. Er is onderzoek gedaan naar de herkomst, maar de dader is nooit opgepakt.

"Het is niet zomaar een hacker," zeggen meerdere Russische politicologen. "Daarvoor is er een te interessante voorgeschiedenis. Iemand heeft het op Jakoenin voorzien en wil hem weg hebben." Enkele dagen eerder waren foto's op het internet verschenen van het overdadige buitenhuis van Jakoenin. Hij werd neergezet als een protserige dandy.

Het was niet voor het eerst dat Jakoenin negatief in het nieuws kwam. Begin dit jaar werd op het internet een rapport gepubliceerd van een denktank, waar hij aan verbonden is. De belangrijkste conclusie hieruit was dat de uitslagen van de parlementsverkiezingen van 2011 vals zijn. Jakoenin wist, als vriend van Poetin, niet hoe snel hij zich moest distantiëren van het rapport. Het kwaad was al geschied: zijn positie was in de beeldvorming een stuk zwakker geworden.

"De aanval op Jakoenin was van de machtige Siloviki afkomstig", zegt Gleb Tsjerkasov, adjunct-hoofdredacteur van de mainstreamkrant Kommersant. "Jakoenin heeft veel gezag en staat op zeer goede voet met Poetin. Alleen de Siloviki zijn sterk genoeg om een effectieve aanval op hem uit te oefenen." Hiermee is het een aanval uit eigen kring, aangezien Jakoenin zelf ook tot de Siloviki behoort.


Drie groepen

Volgens politicologen hebben zich drie belangrijke groepen gevormd onder de Siloviki. Jakoenin is zelf de spil van een extreem religieuze groep. Het meest invloedrijk is echter de clan rond Sergej Ivanov, het hoofd van de presidentiële staf van Poetin. De laatste groep staat onder leiding van Igor Sechin, CEO van oliebedrijf Rosneft.

De Siloviki rond Ivanov spelen het spel om de macht via premier Dimitri Medvedev. De functie van Medvedev is grotendeels symbolisch aangezien het vooral Poetin is die aan de touwtjes trekt. Als het Ivanov lukt Medvedev opzij te schuiven, kan hij zelf premier worden, waarna hij ineens ook de belangrijkste kandidaat is om Poetin op te volgen.

"Ivanov wil de troon," zeggen politicologen. Hij was de gedroomde opvolger van Poetin als president in 2008. Die positie ging tegen zijn zin naar Medvedev, die veel minder gewicht had. Dit heeft hem rancuneus gemaakt. Als hoofd van de staf van Poetin heeft Ivanov nu veel macht. Hij hoeft geen bevoegdheden te verliezen als hij premier wordt. Vele invloedrijke vrienden zullen voor hem instaan.

Op Russische sociale media verschijnen veel filmpjes waarin naaste medewerkers van Medvedev zwart gemaakt worden. Zo wordt bijvoorbeeld gezegd dat ze samenwerken met leden van de activistische oppositie. De makers van de filmpjes hebben allemaal een link met vrienden van Ivanov.


Serdjoekov

Een ander slachtoffer in strijd om macht tussen de Siloviki is de voormalige minister van Defensie Anatolij Serdjoekov. Poetin stelde hem in 2007 aan om de corruptie in het leger aan te pakken. In 2012 moest Poetin hem ontslaan omdat Serdjoekov ongebruikte militaire complexen met een verlies van tientallen miljoenen euro's had verkocht aan commerciële partijen. Deze zaak was de druppel. Eerder verschenen filmpjes op het internet, waarin Serdjoekov van corruptie beschuldigd wordt.

De man die door Poetin aangesteld werd om corruptie te bestrijden, blijkt zelf corrupt. Het mag duidelijk zijn dat dit Poetin niet lekker zit. Hij kon niet anders dan Serdjoekov ontslaan en een onderzoek naar hem instellen.

Dat Serdjoekov corrupt zou zijn, is slechts de officiële reden voor zijn ontslag. De Siloviki hebben gewacht tot hij een fout maakte en toen genadeloos toegeslagen. Op de achtergrond spelen namelijk andere belangen. Als minister van Defensie had Serdjoekov besloten tot het aankopen van buitenlandse wapens. Belangrijke vrienden van Ivanov hadden juist grote financiële belangen bij de productie van binnenlandse wapens. Dit was een reden waarom Serdjoekov weg moest. Het wachten was op een geschikte aanleiding, betogen Russische politicologen.

Poetin heeft meerdere malen aangegeven dat hij hoopt dat de zaak tegen Serdjoekov snel over is. Het proces duurt echter nog voort. De uitkomst daarvan zal bepalen hoeveel controle Poetin nog heeft over zijn naaste vrienden.


Blog Trouw, 19-07-2013 (Sébastian Menninga)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB