Veel minder vrij dan we denken

Oscar van den Boogaard


Ik ben al een week in Hongkong. Het is hier bloedheet en vochtig. Je hebt het gevoel met z’n allen in een stoombad opgesloten te zitten. Ik ben uitgenodigd als writer in residence en ontmoet kunstenaars en schrijvers in de hele stad. Iedereen praat over Snowden. Is hij al gevonden? Heeft iemand hem ergens gezien? Staat zijn vliegtuig naar IJsland klaar? Het is daar beslist minder warm en vochtig dan hier.


Op het dakterras van een penthouse met uitzicht over de halve stad zegt een zwoele Française dat prostituees door de politie worden ingezet om op beelden van Snowden te kunnen achterhalen in welk hotel hij logeert. Voor het Amerikaanse consulaat zie ik mensen demonstreren. Ik lees ‘Defend Free Speech’, ‘Protect Snowden’ en ‘No Extradition’. Onder een foto van de Amerikaanse president staat ‘Big Brother Obama’.

Laten we ons niet bij de neus nemen. Anders dan de Amerikaanse regering het laat uitschijnen, is niet het feit dat Snowden de klok heeft geluid choquerend, maar dat wat hij aan het licht heeft gebracht. ‘Inzake defensie verwerpen we de valse keuze tussen onze veiligheid en onze idealen’, zei Obama vier jaar geleden tijdens zijn inaugurale rede. Ik dacht toen dat hij bedoelde dat aan het concept van vrijheid niet te tornen valt. Maar die vrijheid blijkt nu met terugwerkende kracht gehavend. Was het beter om in de illusie te leven dat big brother Obama niet bestaat? Liever de waarheid dan de illusie.

Snowden zou volgens de Amerikaanse regering met zijn klokkengelui de staatsveiligheid in gevaar hebben gebracht.

Wat een bliksemafleider! Het gevaar dat onze privacy wordt geschonden, is een veel groter gevaar. Rechtvaardigt het doel de middelen? Ik zeg nee.

‘Een bescheiden inbreuk op de privacy’, noemt Barack Obama de afluisterprogramma’s zelf. Het zou ons helpen om terreuraanslagen te voorkomen. Het doet een beetje pijn, maar daarna voel je er niets meer van. Dat is te simplistisch! Dat je spionage-instrumenten gebruikt om terroristen in de gaten te houden, lijkt me absoluut verdedigbaar, maar om dan meteen de hele mensheid als een potentiële terrorist te zien en de informatie van alle internetgebruikers op te slaan, is ronduit schandalig. Wie heeft de toestemming gegeven? Moet in een democratie niet alles transparant zijn? En democratisch controleerbaar? Alleen in een totalitaire staat is zoiets mogelijk.

Of is oorlogstijd een uitzondering? Zijn we zonder dat we dat weten in oorlogstijd beland?

In een vrij land heeft de overheid absoluut geen zaken met jouw telefoneer- en internetgedrag. Ook al zegt Obama dat hij niet in de inhoud daarvan geïnteresseerd is, alle informatie wordt intussen wel opgeslagen in monstrueuze elektronische opslagplaatsen. Dat Facebook en Google die informatie zelf bewaren en vervolgens doorspelen, is in den beginne al onaanvaardbaar.

We zijn veel minder vrij dan we denken, juist nu we het gevoel hadden via Facebook en Google vrijer dan ooit te zijn. Daarom heeft Snowden aan de bel getrokken. Omdat vrijheid niet te combineren is met totale controle. 1984 is nu.

Snowden spreekt tot de verbeelding. Hij heeft de status van een verlosser. Hij brengt de waarheid aan het licht. Je kunt niet genoeg waarheid in de wereld hebben. Dat is de taak van journalisten. Van politici kun je zoiets helaas nooit verwachten.

Hij is nu verstopt op Chinees grondgebied. Het is hallucinant dat iemand die komt uit het hart van de zogenaamde vrije wereld, nu zijn heil moet gaan zoeken in iets wat die vrije wereld een totalitair regime noemt.

Edward Snowden wordt een verrader genoemd. Een narcist, een loser en een gevaar voor de Amerikaanse nationale veiligheid. Ook wordt over hem beweerd dat hij paranoïde is. Ik moet hier de Amerikaanse schrijver William Burroughs citeren. ‘Sometimes paranoia’s just having all the facts.’ Dit zou kunnen betekenen dat het de Amerikaanse regering is die paranoïde aan het worden is. In het bezit van al die ‘facts’ van al die burgers die via Facebook en Google worden opgeslagen. Je zou ook kunnen zeggen dat Snowden, die alle feiten kende, paranoïde aan het worden was, maar door de klokken te luiden is hij daar tenminste van af. In het hele verhaal is hij de meest normale en evenwichtige mens.

Ik zie Snowdon hier in Hongkong overal. In de kunstgaleries, het zwembad, zojuist nog op het strand. Iedere man of vrouw voor wie privacy een essentieel bestanddeel van vrijheid is, en voor wie die vrijheid belangrijker is dan het denken vanuit angst, is een Snowden. Met zijn klokkengelui dient hij de mensheid.


DS, 22-06-2013 (Oscar vanden Boogaard)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB