actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Zonder verhaal

Mia Doornaert

‘Vijftig tinten grijs zonder de seks’. Deze parafrase op een onwaarschijnlijke bestseller stond een week geleden op de cover van The Economist en verwees naar… de euro. Het Britse weekblad, één van de beste informatiebladen ter wereld, was bepaald onzacht voor de eurozone en haar leiders. Ze ‘slaapwandelen’, ze zijn ‘non-stop inactief’, ze hebben een wake-upcall nodig.

Toegegeven, de Engelsen zijn zeer koele minnaars van Europese integratie, en lijken soms met enig leedvermaak naar de euro-troebelen te kijken. Maar je kan niet zeggen dat de zogenaamd goede Europeanen zich voorbeeldig gedragen. In België regent het kritiek van politieke leiders op het Europese besparingsbeleid. In Frankrijk zei François Hollande onlangs dat zijn land ‘geen lessen van Brussel te krijgen heeft’.

Het blijft het oude schizofrene deuntje. De regeringen van de eurozone, of van de Europese Unie, treffen gezamenlijk beslissingen in Brussel. En terug thuis steken ze een beschuldigende vinger uit naar ‘Europa’ dat hen die beslissingen ‘oplegt’. Hoe kan Europa dan populair zijn?

‘Er is bij de publieke opinie nooit minder steun voor het Europese integratieproces geweest dan vandaag.’ Dat zei de voorzitter van het Europees Parlement, de Duitse sociaaldemocraat Martin Schulz, op 22 mei in zijn toespraak tot de Europese Raad.

In dat parlement is men dan ook zeer bezorgd over de Europese verkiezingen van volgend jaar. Er dreigt een instroom van populistische, anti-Europese verkozenen van zowel radicaal-links als -rechts.

Schulz stelde een aantal remedies voor om hen de wind uit te zeilen te nemen, zoals een dynamischer beleid om banen te scheppen. Maar de kwaal zit dieper. De kwaal is dat Europa inderdaad een verhaal is van ‘vele tinten grijs zonder de seks’, dat wil zeggen zonder gevoel, zonder emotie, zonder een politieke sexappeal.

Staten of statenbonden kunnen niet bestaan zonder een gezamenlijk verhaal met zijn mythes, zijn symbolen, zijn grote historische figuren, die een gevoel van verbondenheid, van nestwarmte scheppen. ‘Europa’ heeft geen dergelijk verhaal. Revelerend is bijvoorbeeld dat men voor de eurobiljetten niet één figuur, niet één monument kon vinden waarin alle deelnemende landen zich herkenden.

Dat is begrijpelijk, want in veel gevallen is de trots van de ene natie de vernedering van de andere. Denk maar aan het grapje over de Fransman die in Londen namen ziet als Waterloo station en Trafalgar Square en zegt: ‘Wat vreemd dat jullie altijd namen van nederlagen kiezen’.

Dat gaat nog veel meer op voor de zogenoemde ‘nieuwe landen’, waar na eeuwen achterlijk Ottomaans bewind, een reeks Balkan-oorlogen, en, in het geval van Bulgarije en Roemenië, decennia rampzalige communistische dictatuur, zoveel onverwerkt verleden leeft.

Griekenland ontsnapte wel aan de klauw van Stalin, maar de erfenis van autocratische Byzantijnse heerschappij, gevolgd door eeuwen Ottomaanse bezetting, maken dat zijn politieke zeden weinig met de veelgeroemde erfenis van Perikles te maken hebben. Het was geen wonder dat de eurocrisis in dat land losbarstte.

Die crisis was overigens onvermijdelijk, wegens de gewoonte van ‘Europa’ om instellingen te lanceren zonder voldoende draagvlak, en er dan het beste van te hopen. Dat geldt voor de euro, maar dat geldt net zo goed voor het Europees Parlement, dat nog altijd niet op een Europese, maar op nationale publieke opinies blijft stoelen.

Instellingen scheppen nu eenmaal geen gevoel van verbondenheid, het vergt omgekeerd een gezamenlijk ‘verhaal’ om instellingen te doen werken. Dat Europese verhaal, met de vereiste emotie, met de ‘seks’ is er niet, zoals ook de onverschilligheid voor de Europese verkiezingen aantoont. De Unie zit inderdaad vast in vele tinten grijs. En het is tamelijk hypocriet dat politieke leiders daarover klagen, kritiek hebben op anti-Europees populisme, maar zelf ‘Europa’ als zondebok aanwijzen voor beslissingen die ze mee hielpen treffen.

DS, 03-06-2013 (Mia Doornaert)