10 leugens die iedereen gelooft (1)

Herman Boel, '666 leugens die iedereen gelooft', Tielt: Lannoo. ISBN 9789401406918


Chinezen zweten wél, het maakt niet uit of u voor 12 uur naar bed gaat en u slikt géén acht spinnen per jaar in. Herman Boel verzamelde (en ontkracht) de leugens die iedereen gelooft.


In ‘666 leugens die iedereen gelooft’ onthult scepticus Herman Boel de waarheid achter 666 leugens, fabels en onwijze volkswijsheden. ‘Het is absoluut niet de bedoeling dat lezers er zomaar van uitgaan dat wat in het boek staat de absolute waarheid is.’

‘Door vragen te stellen scheppen we orde in de wereld om ons heen. We begrijpen beter wat er gebeurt en komen tot nieuwe ideeën en oplossingen. Meer nog: vragen kunnen foute redeneringen, gebrek aan kennis en zelfs fraude aan het licht brengen. Stellen we geen vragen, dan blijven we vasthouden aan onze eigen ideeën. Met als mogelijk gevolg: slechte beslissingen,’ zo schetst Herman Boel, auteur van '666 leugens die iedereen gelooft', de aard van de mens.

Maar we zijn niet allemaal zo, weet hij. Tegenover de vragen stellende mens staat hij of zij die alles gelooft wat hem of haar voorgeschoteld wordt, ‘zeker als de verpakking bijzonder mooi is.’ Dat is zeker zo in het geval van de 666 leugens die Boel verzamelde. Sommigen zijn erg ongeloofwaardig (‘Indigokinderen vormen een volgende stap in de evolutie van de mens’), anderen zouden dan weer zelfs de meest betweterige alweters aan het twijfelen brengen (‘De Spaanse griep kwam uit Spanje’).

'De meeste leugens kunnen geen kwaad, oplichterij zoals homeopathie en astrologie dan weer wel'

De meeste leugens in het boek kunnen op zich geen kwaad, zegt Boel. 'Zelfs complottheorieën kunnen tot op zekere hoogte geen kwaad.' Als bestuurslid van Skepp, de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale, ziet hij uiteraard wel gevaar in de leugens die ‘pure oplichting’ zijn: ‘Homeopathie, acupunctuur, astrologie en dergelijke meer. Dat zijn flagrante leugens die kwaadwillig worden verspreid uit commerciële overwegingen en zonder enige baat voor de 'gelover'.’

Boel pretendeert echter niet de waarheid in pacht te hebben, ook al heeft hij in de mate van het mogelijke altijd wetenschappelijke studies gevolgd en werd elke leugen meestal door meer dan één bron ontkracht. ‘Het is echter absoluut niet de bedoeling dat lezers er zomaar van uitgaan dat wat in het boek staat de absolute waarheid is. Integendeel. Als het boek net iets wil duidelijk maken, is het wel dat men net kritisch moet zijn met informatie.’

Een selectie uit de 666 leugens die Herman Boel verzamelde:


1. Van stress kan u kanker krijgen

Niet stress, maar de gevolgen ervan kunnen uw dood worden of kanker uitlokken. Langdurige stress heeft immers een impact op uw immuunsysteem. Wie lang onder stress lijdt, heeft bovendien meer kans op allerlei aandoeningen. Wie stress heeft, gaat automatisch ongezonder eten en rookt en drinkt meer dan ervoor, weet Boel. Dat beïnvloedt dan weer wel de kans op kanker.


2. Chinezen zweten niet

Chinezen zweten evenveel als Europeanen of Afrikanen, maar ze stinken minder. Dat komt omdat ze wel evenveel exocriene klieren hebben, maar minder apocriene. Die eerste zorgen voor een reukloos vocht dat voor afkoeling zorgt, de laatste scheiden een olieachtig zweet af. En dat stinkt (of juister: de bacteriën op de huid die dat olieachtig zweet afbreken zorgen voor die reuk).


3. De uren die u voor middernacht slaapt, tellen dubbel

Heeft alles met gewoonte te maken, schrijft Boel: wie meestal voor 12u ’s nachts slaapt en dat een keer niet doet, kan wel eens slecht uitgeslapen zijn. Het zijn echter de eerste vier uur van uw slaap die tellen, niet wanneer u precies de eerste uiltjes knapt. Zorg er dus voor dat die eerste vier uren slaap goed zijn.


4. U kan in een nacht grijs worden

Een fabeltje, zo blijkt als we het proces van grijs worden bekijken: de bestaande haren veranderen immers niet van kleur. De grijze haren zijn nieuwe haren met minder pigment. Elk grijs haar dat ontstaat, moet dus de normale groeicyclus doorlopen. Wil iemand in een nacht grijs worden, dan moet al het bestaande haar uitvallen en moeten de nieuwe haren tegen een astronomische groeisnelheid uit de schedel schieten.


5. Mensen zijn de enige dieren die seks hebben voor hun plezier

Fout: ook dolfijnen en bonobo’s doen het niet enkel voor het nageslacht. Meer zelfs: bij bonobo’s is seks een middel om geweld af te wenden en om conflicten op te lossen.


6. Sint-bernardshonden lopen in de bergen rond met whisky om de hals

Aangezien alcohol de mens niet opwarmt, maar integendeel (nog zo’n leugen!) het risico op onderkoeling vergroot, droegen de Sint-bernardshonden nooit een vaatje whisky onder de hals tijdens hun reddingsoperaties in de bergen. De monniken in het reizigersverblijf aan de Sint-Hernhardspas hingen de vaatjes aan de honden, gewoon om de toeristen te plezieren.


7. U slikt gemiddeld acht spinnen per jaar in

Raar maar waar: dit verhaal begon te leven omdat het net als voorbeeld gegeven werd van onzin die mensen gaan geloven, omdat het op het internet staat. Spinnen hebben volgens Boel weinig reden om in onze mond te kruipen. Adem jaagt hen weg en mocht er al een spin in uw mond sukkelen, dan spuwt u die wellicht meteen uit.


8. Wiskunde: u bent er goed in of niet, niets aan te veranderen

Wiskunde is een manier van denken, logisch redeneren om een probleem op te lossen. En dat kan je leren, aldus Boel. Iedereen kan beter worden in het inschatten, opdelen en oplossen van problemen, als de juiste methode wordt aangeleerd. Dit kan echter lastig zijn, en daar staan de meeste tieners niet voor te springen, meent Boel.


9. Laptops op uw schoot maken u onvruchtbaar

Een halve leugen. Vrouwen, wiens eierstokken geen hinder kunnen ondervinden omdat ze in het lichaam zitten, hebben niets te vrezen. Bij mannen ligt het moeilijker. Vast staat dat werken met de laptop op de schoot de temperatuur van de teelballen doet stijgen. Dat is sowieso niet goed voor de teelballen: die functioneren slecht als ze het te warm hebben. Vandaar ook dat ze niet in het lichaam zitten. Het is wel nog niet bewezen welke effecten die opwarming hebben op de vruchtbaarheid van de man. Wie graag koters op de wereld wil zetten, zo raadt Boel aan, zet toch maar beter de laptop op tafel. Een laptopkussen geeft immers quasi evenveel warmtestijging.


10. Suiker in de benzinetank maakt de motor kapot

Deze onwaarheid steunt op de theorie dat de suiker oplost in de benzine, naar de motor gaat en daar door de hitte tot een dikke klont karamel samensmelt. De motor kan niet meer draaien en enkel een vervanging ervan kan soelaas brengen. Die theorie is waardeloos: suiker lost helemaal niet op in benzine, kan zich dus niet verspreiden, noch samensmelten tot karamel en de motor ‘dichtmetselen’. De motor van uw wagen zal wel beschadigd geraken, omdat de brandstofinjectoren verstoppen. Gevolg: uw auto rijdt geen meter meer. Oplossing: de brandstoffilter en eventueel de benzinetank vervangen.



10 leugens die iedereen gelooft (2)


11. Vrouwen zijn slechtere chauffeurs dan mannen

Onderzoek uit 2012 haalde deze angel uit het genderdebat. Bij 2.500 chauffeurs werd nagegaan hoe goed ze een wagen konden parkeren en hoe ze dat deden. Wat bleek? vrouwen vonden gemakkelijker parkeerplaats, parkeerden zich trager en kozen meer voor achteruitparkeren. gevolg: ze stonden vaker beter geparkeerd dan mannen.

In het gezelschap van een vrouw, probeerden mannen dan weer te bewijzen wat ze waard zijn door zich in een moeilijkere parkeerplaats te wringen.


12. Seks verkoopt

Seks trekt inderdaad de aandacht, aldus Boel. Maar: een spotje waarin borsten of een gewaxte torso u moeten aanzetten tot het nuttigen van bier of light-yoghurt, kan wel eens het slachtoffer worden van de erotiek. De kans is immers groot dat de consument niet precies weet waarover dat prikkelende spotje nu weer ging. Dat is althans het geval voor 10 procent van de geteste mannen.

Dat geldt overigens ook voor films, vult Boel aan. De universiteit van California onderzocht 900 films die de afgelopen 10 jaar uitkwamen. De films met veel seks en bloot, tekenden niet voor de beste plaatsen in de rankings.


13. Homeopathie werkt

Ook al schrijven veel artsen het voor, homeopathie heeft nooit bewezen te werken. Bij homeopathie worden werkzame bestanddelen oneindig verdund. Volgens homeopathen versterkt dat verdunnen net de werkzaamheid van het middel. Wat critici en sceptici wel eens de grap ontlokt dat men dus aan een overdosis homeopathie kan sterven door geen homeopathie te nemen.

De zogenaamde wetenschappelijke studies die wél een bewijs zeggen te leveren, vallen bij grondige controle allemaal door de mand, weet Boel. In wetenschappelijke kringen is ruime consensus over het feit dat homeopathische middelen te sterk verdund zijn om nog werkzaam te zijn, het placebo-effect buiten beschouwing gelaten.


14. Mannen denken elke zeven seconden aan seks

Als dat zou kloppen en we zouden aannemen dat elke man gemiddeld 16 uur per dag wakker is, berekent Boel, dan zouden mannen meer dan 8.000 keer per dag aan seks denken. Of bij ongeveer elke ademhaling.

Een onderzoek uit 2011 kwam uit op een frequentie van eenmaal om de 50 minuten bij mannen, en eenmaal om de 90 minuten bij vrouwen. Maar dat zijn gemiddelden, waarschuwt Boel: er zijn dus mensen die er slechts één keer per dag aan denken, anderen zitten er alle vijf minuten mee in hun hoofd.


15. Napoleon was een klein mannetje

Napoleon Bonaparte, keizer van Frankrijk van 1804 tot 1815, wordt wel eens 'de kleine korporaal' genoemd, en ambitieuze (wereld)leiders die aan de korte kant zijn, wordt wel eens het 'Napoleoncomplex' aangewreven. Toch was Napoleon helemaal niet klein. Er werd lang geloofd dat Napoleon slechts 1m57 groot was: inderdaad aan de kleine kant, ook naar de normen van die tijd.

Bij die berekening werd echter een gigantische rekenfout gemaakt, verbetert Boel. Bij zijn dood in 1821, werd Napoleon opgemeten volgens het oude Franse stelsel. De toen gemeten 5 voet 2 inches staat echter gelijk aan 1m70, niet aan 1m57. Dat komt omdat de Franse inch langer is dan de Engelse. Napoleon zat dus pal op het gemiddelde van zijn tijd.

Waarom werd hij dan 'de kleine korporaal' genoemd? Omdat hij zich steeds liet omringen door grote lijfwachten. Onder de 1m80 raakte men immers niet aangeworven bij de Keizerlijke Garde.


16. Een mobiele telefoon bezorgt u kanker

De conclusie van de vele wetenschappelijke studies naar de link tussen kanker en uw gsm leveren een eenvoudige conclusie op, schrijft Boel: mobiel bellen verhoogt de kans op kanker niet. Dat de overheid toch niet zegt dat mobiel bellen gezond is, ligt aan het feit dat kanker zich op lange termijn ontwikkelt. Aangezien we de gsm pas zo'n 15 jaar gebruiken en dus niets zeker zijn over de effecten van het gebruik ervan, is bovenstaande stelling dus - voorlopig - een leugen. En dat geldt ook voor diezelfde stelling over wifi -hotspots en draadloze netwerken, voegt Boel toe.


17. Thomas Edison is de uitvinder van de gloeilamp

De Britse astronoom en chemicus Warren de la Rue stak al in 1840 de eerste gloeilamp in elkaar, door een wikkel van platina rond een vacuüm buis te draaien en daardoor elektrische stroom te doen lopen. 1840, dat was 40 jaar voor Thomas Edison zijn patent op de gloeilamp kreeg. Zoals zoveel uitvindingen, schrijft Boel, is ook de gloeilamp een collectieve uitvinding. Aan Edison hebben we dus niet de gloeilamp zelf te danken, als wel de verspreiding ervan op grote schaal. Alvast meer dan u plant te bewijzen komend weekend, niet?


18. Adolf Hitler had maar één teelbal

Dit verhaaltje was niet meer dan propaganda van de Russen. Zij zouden in 1945 een autopsie hebben uitgevoerd op het lijk van de Führer. De resultaten daarvan zouden pas in 1972 vrijgekomen zijn. Klinkt goed, ware het niet dat de Russen eerder verkondigden dat ze Hitler na zijn zelfmoord in de Berlijnse bunker, meteen hadden verbrand. Hoeveel teelballen Adolf Hitler dus had, komen we waarschijnlijk nooit te weten. Al lijkt dat niet meteen het belangrijkste dat we uit die periode moeten onderzoeken.


19. Vrouwen kunnen even goed kaart lezen als mannen

Waar de ontkrachting van de eerste leugen nog olie op de golven gooide, is het hier de waarheid die kwetst: met een vrouwelijke patrouilleleidster lopen padvinders het meest kans om te verdwalen. Vrouwen vinden dan weer beter de weg terug als ze ergens voor een tweede keer naartoe gaan. Er zijn echter psychologen die de verschillen tussen beide seksen afdoen als te klein. Volgens Boel ligt dat eerder aan hun angst om de emancipatie van de vrouw te belemmeren.


20. Alle leven is sterfelijk

Het tegendeel wordt bewezen door Turritopsis nutricula, een soort kwal. Waar andere kwallen een tweedelige levenscyclus hebben (een vastzittend poliepstadium en een vrij rondzwemmend medusastadium), heeft de Turritopsis nutricula dat patroon doorbroken. Hij of zij lijkt wel terug te kunnen van het tweede naar het eerste stadium, in tegenstelling tot de andere kwallen.

In moeilijke omstandigheden keert de kwal terug naar het poliepstadium. In die fase kan hij of zij zich aseksueel voortplanten door uitlopers te vormen waarop nieuwe poliepen ontstaan. Zijn de omstandigheden opnieuw gunstig, dan verandert de kwal weer in een medusa. In biologisch opzicht is de kwal dus onsterfelijk, want ze kan heen en weer blijven transformeren.


Knack, 13 & 20-05-2013 (Simon Demeulemeester)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB