Oceanen van kunststof


Onze zeeën en oceanen zijn al zo erg met plastic en andere kunststoffen vervuild, dat het liefst 79.000 jaar zou kosten om ze enigszins te reinigen. Maar het ergste, aldus Bart Aerts , is dat plastic niet afbreekt. Microplastics zijn nu zelfs al in het weefsel van mosselen aangetroffen.


Ieder jaar kan je langs onze 67 kilometer lange kustlijn per kilometer strand 100 kilogram afval vinden. Vooral plastic: zakjes, flesjes, dopjes, lollystokjes, bekertjes... Achtergelaten door achteloze toeristen of aangespoeld uit zee. En even goed touw van visnetten en de inhoud van vuilniszakken, overboord gezwierd vanop schepen.

Plastic doodt dieren. Een dwergvinvis die een maand geleden uitgehongerd stierf op het strand van Nieuwpoort had wellicht wekenlang rondgezwommen. Eten kon hij niet meer, want vier grote plastic zakken blokkeerden z'n maag. Een van die zakken – een plastic broodzak uit Engeland – had als opschrift: ‘gelieve te recycleren'. Verdomd cynisch.

Ook zeevogels sterven massaal door plastic omdat ze de felgekleurde, kleine stukjes op het water voor voedsel aanzien. In een laboratorium van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) woonden we voor Koppen een dissectie bij van een noordse stormvogel, familie van de albatros. Het dier had 30 stukjes plastic gegeten. Ieder jaar vinden vrijwilligers op onze stranden tot 200 dode noordse stormvogels. Overal in Europa dissecteren wetenschappers deze vogelsoort om het probleem ‘plastic' in kaart te brengen. 97 procent van de vogels heeft plastic in de maag.

Och, het zijn maar beesten, zou je kunnen zeggen. Maar ieder jaar sterven wereldwijd naar schatting 1,5 miljoen zeedieren door plastic: zoogdieren, vogels en schildpadden. Door verstikking of verstrikking.

Als je de gemiddelde maaginhoud van een noordse stormvogel zou vertalen naar menselijke proporties, dan hebben wij een brooddoos vol plastic binnengespeeld.


Microplastics in een mossel

Maar de grootste vervuiling is bijna onzichtbaar. Plastic breekt amper of niet af. Na verloop van tijd ontstaan door zon en zout, door licht en golfslag kleine stukjes plastic, microplastics genoemd, die versnipperen in het milieu. Microplastics dringen door tot in de hele voedselketen. Colin Janssen, professor milieutoxicologie aan de Universiteit Gent, voert met z'n onderzoeksteam al jarenlang onderzoek naar microplastics. Zij ontdekten dat microplastics al in het weefsel van een mossel zitten. Wie één kilo mosselen eet, krijgt tot 600 deeltjes microplastics binnen. Dodelijk is dat niet. Maar gezond of wenselijk is anders. Verder onderzoek moet uitwijzen of ook vissen microplastics opnemen in hun weefsel.

Ook wie nooit afval op het strand achterlaat of in zee kiepert, heeft misschien toch boter op het hoofd. Microplastics zitten immers vaak in verzorgingsproducten: shampoo, bodylotion, tandpasta, scrubzeep en lipgloss. De kleine bolletjes geven dat goede gevoel bij het wassen. Telkens als we ze gebruiken, spoelen we microplastics naar zee.

Onze zeeën en oceanen zijn 's werelds grootste stortplaats van kunststof geworden. Op sommige plaatsen is de concentratie plastic al groter dan het aanwezige plankton, toch de basis van de voedselketen. En het probleem wordt almaar groter.

Een Nederlandse ingenieur stelde vorige week voor om zeeën en oceanen schoon te maken met een supersonisch tuig. Sympathiek. Maar als je weet dat het ongeveer twee dagen duurt om een vierkante kilometer zee met een schip af te varen en systematisch het plastic uit het water te halen, dan kan je de vraag stellen of het de inspanning en energie (CO 2-uitstoot) wel waard is. Volgens Charles Moore, de ontdekker van de ‘plastic soep', een eindeloze drijvende massa afval, zou het 79.000 jaar kosten om alle plastic uit de bovenste laag van de oceaan te vissen.

Misschien deze zomer toch even opletten als we dat plastic flesje nonchalant achterlaten op het strand of als we die plastic zak naast een volle vuilnisbak dumpen. Wie weet waait je afval wel in zee. En check even de lijst van ingrediënten op je tandpasta of scrubzeep. Polyethylene (PE), polypropylene (PP) en polyethylene terephtalate (PET) zijn allemaal vormen van plastic.


DS, 11-04-2013 (Bart Aerts)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB