Waarom het aantal VS-doden de 2.000 nadert - Irak is zwart gat aan het worden


Met de dood van een soldaat gisteren kwam het aantal Amerikaanse soldaten dat in Irak het leven verloor op 1.997. Daarmee nadert de teller de 2.000. De 2.000ste dode is uiteraard niet belangrijker dan de 1.999ste of dan alle andere doden. Maar het overschrijden van een nieuw duizendtal zal in de VS en elders de vragen waarom en hoe lang nog Amerikaanse soldaten moeten blijven sterven in een conflict dat uitzichtloos lijkt nog luider doen klinken.


De berichten over geweld in Irak geven de indruk dat het hele land in chaos verkeert. Dat strookt niet helemaal met de werkelijkheid. Het Koerdische noorden en een goed deel van het sjiitische zuiden zijn redelijk rustig en de bevolking heeft er hoegenaamd geen heimwee naar Saddam Hoessein. Wat niet belet dat goed bestuur, heropbouw en economisch herstel in grote mate een dode letter zullen blijven zolang het geweld van grote groepen binnen de soennitische minderheid aanhoudt.

En net als bij de duizendste Amerikaanse dode is ook vandaag nog niet duidelijk hoe dat geweld kan aangepakt worden. Zeker niet met democratie. Terreurgroepen zaaien dood en verderf omdat ze niet aanvaarden dat de soennitische minderheid niet langer de plak zwaait en haar rijke privileges verloor. Het laatste wat ze willen is een democratisch Irak.

Dat hevige verzet was te voorzien. En dat deden de Amerikaanse militaire leiders destijds wel degelijk. Maar de minister van Defensie, Donald Rumsfeld, sloeg hun advies in de wind dat er veel meer troepen nodig zouden zijn om na het afzetten van Saddam het land te controleren.

Het is niet de eerste keer dat militairen - en de burgers van het land waar ze heen gestuurd worden - betalen voor de betweterigheid of kortzichtigheid van politieke leiders. Dat is niet de enige reden waarom Irak een ,,zwart gat'' aan het worden is, om de term te gebruiken die de Franse onderzoeksrechter Jean-Louis Bruguière gisteren in een interview met de BBC hanteerde.

Bruguière, sinds de jaren tachtig een expert in terreurbestrijding, bedoelde met zijn zwart gat niet alleen het geweld maar ook dat Irak moslims uit grote delen van de wereld aanzuigt. ,,Het is een zwart gat dat ook veel elementen uit Europa aantrekt. Een aantal van hen keert terug met de bedoeling om jihad te voeren in hun thuisland, in Engeland, Frankrijk, Spanje, andere landen in Europa. Sommigen krijgen zelfs een opleiding met niet-conventionele wapens, zoals chemische en biologische.''

Politieke leiders van de Amerikaans-Britse coalitie hebben niet alleen het aantal troepen onderschat dat zou nodig zijn om het terrein te controleren in Irak. Wat ze ook hebben onderschat, zoals de Britse premier Tony Blair onlangs toegaf, was de ongenadigheid, de onverschilligheid voor de levens van hun eigen landgenoten waarmee de terreurgroepen tekeergaan. Hun bommen, zoals gisteren opnieuw bleek, moorden en verminken, zonder onderscheid des persoons, mannen, vrouwen en kinderen. De Nederlandse jurist van Iraanse afkomst, Afshin Ellian, sprak ooit van de ,,radicale inhumaniteit van het Midden-Oosten''.

Wat in Irak gebeurt is ten dele een cultuurschok. Westerse leiders hebben hun cultuur van parlementair bewind, van vreedzaam democratisch debat, geprojecteerd op een regio die een bijzonder onvruchtbaar terrein voor democratie is, op een land waar de bevolking alleen tirannie en corruptie heeft gekend.

Die leiders hebben ook de onwil onderschat van de Arabisch-soennitische minderheid om de macht te delen met de soennitische maar niet-Arabische Koerden in het noorden, en met de Arabische maar niet-soennitische sjiieten in het zuiden. In de buitenwereld onderschat men immers te vaak de Herrenvolk -attitude van de Arabieren ten aanzien van de rest van de moslimwereld, dus ook de Koerden. En het soennitisch misprijzen voor de sjiieten.

Nu de teller op bijna 2.000 Amerikaanse doden staat en zal blijven tikken, hebben de VS twee opties die even onaantrekkelijk zijn. De ene is zich terug te trekken, de Iraakse bondgenoten te laten vallen en Irak te laten wegzakken in een complete burgeroorlog. De andere is de ongelijke strijd te blijven voeren tegen een terreur die militair niet te bestrijden en politiek niet te paaien valt.

De enige hoop lijkt te rusten op een derde optie: de vorming van een groep landen uit de regio en daarbuiten (met onder meer Frankrijk en Rusland) die alle mogelijke middelen aanwendt om de toestroom van jihadi's naar Irak droog te leggen, en het geweld ter plekke te beteugelen.

Men kan natuurlijk zeggen dat George W. Bush nu maar de prijs moet betalen van zijn hooghartig unilateralisme. Alleen wordt die prijs betaald door de Iraakse bevolking. En niemand heeft er belang bij dat Irak blijft vastzitten in geweld, ook Europa niet dat, zoals Bruguière waarschuwde, ,,zijn'' jihadi's na een gewelddadige opleiding uit Irak dreigt te zien terugkeren.


Mia Doornaert is redactrice buitenland


DS, 25-10-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB