Humor met airbags

Jan Hautekiet


Het is bijzonder jammer dat iemand het leven heeft gelaten wegens van een uit de hand gelopen radiograp, zegt Jan Hautekiet. Het effect van de razendsnelle digitale verspreiding van nieuws wordt nog vaak onderschat, en daar moeten we aan werken.


Het was een leuk idee aan de redactietafel: hoe dicht raken we bij Kate Middleton als we ons met een – niet eens zo geloofwaardig – Brits accent voor de Queen uitgeven? Het zou toch niet lukken, zo dachten de redacteurs ongetwijfeld. Maar tot eenieders verbazing raakten ze wél tot bij de persoonlijke verpleegster. Een op het eerste zicht onschuldig, studentikoos radiograpje.

En nu, een zelfdoding later, knaagt de wroeging en rijst onvermijdelijk de schuldvraag. En riskeren de grappenmakers aan de schandpaal genageld te worden door dezelfden die om de grap hard gelachen hebben.

Merkwaardig detail: volgens het radiostation werd het ziekenhuis tot vijf keer toe gecontacteerd om toestemming, en kwam er geen antwoord. Schril contrast met het gemak waarmee de grappenmakers tot dicht bij de koninklijke patiënt waren geraakt.

We kennen te weinig de achtergrond en het profiel van het slachtoffer om een uitspraak te doen over dit specifieke geval. En nog delicater is het om uitspraken te doen over practical jokes in het algemeen op basis van dit bijzonder jammerlijke voorval.


Zelfrelativering

Practical jokes zijn zo oud als de straat. In het beste geval wordt er door alle betrokkenen en de luisteraars eens smakelijk om gelachen. In het analoge tijdperk was het simpel: ofwel had je de uitzending gehoord, en de hele sfeer mee, ofwel had je het van horen zeggen. Maar in dit digitale tijdvak gaat media-content in no time ongecontextualiseerd de wereld rond. Een onschuldig Australisch radiograpje is wereldnieuws geworden.

Zijn er dan geen grenzen aan humor ?

Het gezond verstand leert me dat de persoonlijke belediging niet de fijnste uiting van geestigheid is. Je zou kunnen zeggen dat elke sociale, professionele, religieuze of andere gemeenschap sterk genoeg in de schoenen moet staan om mee te kunnen lachen als een cartoonist of stand-upper een loopje neemt met zijn symbolen of principes. Dat is namelijk de perfecte ‘stresstest' voor een systeem, geloof of maatschappijvisie.

Als ze humoristen aan het denken zet, moet het wel zijn dat ze prikkelend genoeg is, en als ze in staat is zichzelf te relativeren, dan is ze weerbaar.

Humor is pas écht geslaagd als de vonk overslaat van de zender naar de ontvanger. Dat weten we. Maar in de buik van een humorboodschap reizen een niet te overzien aantal sociologische, culturele, psychologische factoren mee, die dit weekend als een genster een kruitvat van begrijpelijke verontwaardiging hebben doen losbranden. En die hebben weinig te maken met de geestigheid van de grap.


Eelt

Wat is het referentiekader van alle directe en indirect betrokkenen? Je weet het nooit helemaal zeker.

Wie heeft dé sleutel tot wat grappig is en wat niet? Niemand.

Laat dat vooral ook zo blijven. Zoals er vrijheid van meningsuiting moet zijn, moet er ook de absolute vrijheid van de lach zijn.

Wat kan een op het eerste gezicht onschuldige grap emotioneel en sociaal aanrichten bij iemand die niet in het publieke leven staat, geen media-ervaring heeft, en dus geen eelt heeft gekweekt tegen onschuldig of iets stoutere humor? Dat is de vraag waar de Australische dj's nu mee worstelen, en het is een vraag die elke mediamaker zich moet durven stellen.

Een onschuldig radiograpje kan door een jammerlijke combinatie van factoren een dodelijk wapen worden. Ik geloof de makers oprecht als ze beweren dat ze deze afloop niet ingeschat hadden.


Spontane lach

De àllerbeste humor is voor mij de niet voorbedachte. De toevallige samenloop van omstandigheden, de uitspraak die in combinatie met een situatie op de lachspieren werkt, de momenten van kleinmenselijkheid waarop mensen zichzelf op een milde wijze in hun hemd zetten, de verspreking die tot verbeelding spreekt: dat zijn voor mij de momenten waarop échte humor ontstaat.

Mogen we daarom de grap niet opzoeken? Zeker wél.

Maar in tijden van alomtegenwoordige media is mediawijsheid een belangrijk goed geworden. Zowel bij de maker als bij de afnemer of indirect betrokkene. En dat is een proces van voortschrijdend inzicht. Het is bijzonder jammer dat iemand daar het leven voor gelaten heeft.

De handrem optrekken is niet de goede strategie, maar zowel aan bestuurderskant als bij de passagier de airbags nog eens goed nazien, kan zeker geen kwaad. Want een zachte landing is zoveel aangenamer.


DS, 11-12-2012 (Jan Hautekiet)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB