Billijk, maar te laat

Bart Sturtewagen


Overheden stimuleren gedrag dat ze goed vinden en bestraffen gedrag waar ze tegen zijn. Daarover zijn we het allemaal eens. Helaas gebeurt het te vaak dat die overheden naderhand vaststellen dat ze wel de bedoeling hadden het goede te ondersteunen en het slechte te bekampen, maar dat het resultaat van die strategie niet het beoogde is. Soms zijn de ongewenste effecten zelfs van dien aard dat ze de gewenste tenietdoen. Of, wat voor een overheid nog erger is, de maatregel is zo'n groot succes dat de kosten de begroting doen kapseizen.

In dat laatste geval is er sprake van oneigenlijk gebruik van de maatregel. Burgers of bedrijven vinden er een voordeel in dat de overheid niet voorzag en maken van die onzorgvuldigheid gebruik om er maximaal van te profiteren. De overheid subsidieert dan iets wat ze niet hoefde te subsidiëren, of verkijkt zich op de reactie van de gebruikers en moet op haar stappen terugkeren. Dan krijgt ze, niet onterecht, het verwijt niet coherent en rechtszeker op te treden.

De dienstencheques, de gewijzigde fiscaliteit op bedrijfswagens en de notionele intrestaftrek zijn voorbeelden van zulke slecht doordachte maatregelen. Verdedigbaar, maar te breed of te voortvarend opgezet, zodat er gedrag ontstaat waarvoor geen maatschappelijk draagvlak is of dat de begroting ondermijnt.

Dat is nu opnieuw het geval met de voorgenomen netvergoeding voor bezitters van zonnepanelen. Het was al eerder duidelijk geworden dat het aanvankelijke subsidiëren van de panelen te fors was, mede omdat de technologie snel goedkoper werd. Vanaf dit jaar werd de tussenkomst verminderd. Maar nu stellen de netbeheerders voor om alle bezitters van zonnepanelen, ook de ‘oude', gemiddeld 200 euro per jaar te doen bijdragen voor het gebruik van hun netwerk. Ook zij die zoveel zonne-energie opwekken dat ze niets voor hun stroom betalen, zullen daardoor worden getroffen.

Is dat fair? Het wekt in ieder geval de indruk van het wijzigen van de regels na de start van het spel. Er wordt een impliciete belofte verbroken. Maar was het fair dat eigenaars van zonnepanelen kosten die ze veroorzaken, afwentelen op andere stroomgebruikers die er geen hebben? Neen. Er ontstond een onbillijke situatie die de overheid, in dit geval de Vlaamse, verplichtte tot een bijsturing. Het is goed dat die er komt.

Maar het ware nog veel beter als er vooraf beter was nagedacht over de mogelijke gevolgen van het subsidiëringsbeleid. Het is niet alsof er nooit iemand gewaarschuwd heeft voor overdreven stimulering. Het is ook niet alsof nooit iemand erop heeft gewezen dat betere isolering vooraf moet gaan aan investeringen in zonne-energie. Als een overheid geen stop&go-beleid wil voeren, moet ze eerst beter nadenken en in ieder geval sneller reageren op ontsporingen.


DS, 06-10-2012 (Bart Sturtewagen)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB