actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Van vlees krijg je kanker, van chocolade word je slank

Journalisten hebben te veel vertrouwen in wetenschappers, zegt de Nederlandse columnist Hans van Maanen. En zelf gaan ze de mist in als ze cijfers moeten interpreteren.

Hans van Maanen is wetenschapsjournalist en schrijft in de Volkskrant een wekelijkse rubriek over slecht wetenschappelijk onderzoek en hoe dat in de kranten komt. Wekelijks? 'Aan onderwerpen geen gebrek', zegt Van Maanen, die net een aantal van die columns heeft gebundeld in een boek getiteld Je reinste wetenschap (Contact).

'Het is vreemd hoe journalisten hun kritische reflex verliezen zodra ze wetenschappelijk onderzoek onder de neus geduwd krijgen', zegt Van Maanen. 'Als het uit de academische sfeer komt, dan zal het wel kloppen, en dan hoeven ze het niet meer voor te leggen aan een tweede bron. Terwijl er onwaarschijnlijk veel onderzoek verschijnt dat werkelijk nergens op slaat, ook al wordt het eerst gepubliceerd in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften. Maar naast de toppublicaties als Nature en Science, waar ook al eens iets door de mazen van het net glipt, bestaan er nog zo'n 20.000 “wetenschappelijke, tijdschriften, en daar ligt de lat een stuk lager. Je kunt niet zomaar klakkeloos overnemen wat daarin verschijnt. Zeker niet als de onderzoeksresultaten te mooi blijken om waar te zijn.'

Voorbeelden? 'Voorbeelden zat', zegt Van Maanen. 'Vorige maand stond in zowat alle kranten dat wie rood vlees eet, meer kans maakt vroeg te sterven. De berichten waren gebaseerd op een groot opgevat onderzoek van de Harvard School of Medicine, en oogde op het eerste gezicht inderdaad alarmerend. Maar als je die studie van naderbij bekeek, dan kwam je tot de vaststelling dat het risico zodanig laag is dat je er helemaal geen rekening mee kunt houden. En dan gaat het nog om een studie uit de VS, waar men zijn vlees op de barbecue bakt tot het zwart ziet.'

Studies in de voedingssector moet je altijd extra omzichtig benaderen, zegt Van Maanen. 'Je kunt er bijna van uitgaan dat het flut is. Zoals onlangs een studie die bewees dat chocolade slank maakt. Er was geeneens een studie, de wetenschapster in kwestie had gewoon een statistiekprogrammaatje losgelaten op gegevens inzake eetgewoontes en gewicht van duizend mensen, gegevens die ze tien jaar geleden had verzameld voor een heel andere studie. Daaruit bleek dat de mensen die aangaven vaak chocolade te eten niet tot de zwaarlijvigste groep behoorden. Hopla, persbericht met filmpje, en alle kranten nemen het over.'

Soms geven de onderzoekers zelf aan dat hun bevindingen wankel zijn, maar daar hebben de media zelden oren naar. Van Maanen: 'Vorig jaar gaf een studie toevallig aan dat vrouwen die tijdens de zwangerschap op hun linkerzij slapen, vaker een doodgeboren kind op de wereld zetten. Vreemd resultaat, de wetenschappers gaven zelf aan dat er verder onderzoek nodig was. “Meer kans op miskraam door op linkerzij te slapen,, toeterden de kranten. Terwijl het geeneens over miskramen ging, maar om doodgeboren kinderen.'

Conclusie? 'Elke krant zou gedegen wetenschapsjournalisten in huis moeten hebben, die de mechanismen van dat soort studies kennen en er kritisch mee omgaan. Nieuwssites zouden wat minder verlekkerd op dat soort berichten moeten springen, ook al leveren ze veel kliks op. En internetenquêtes zouden al helemaal nooit de kranten mogen halen, wegens totaal onbetrouwbaar.'

DS, 28-04-2012