De ontspoorde consument
Een gynaecoloog wil met zijn kinderen naar zijn buitenverblijf vertrekken. Hij zit in een garage te wachten tot hij zijn herstelde auto weer kan meenemen. Na twintig minuten is zijn geduld op. Hij pakt in de showroom de eerste de beste auto, start, en richt vervolgens een ravage aan. Het was een filmpje in het nieuws van afgelopen donderdag. Het nieuws heeft, na de sport en net voor het weerbericht, wel vaker van die leuke filmpjes. Honden op skateboards. De geboorte van een slechtvalk in een kerktoren. De uitreiking van een culturele prijs. Een spectaculair ongeval dat net goed afloopt. Het wordt allemaal gebracht met steeds dezelfde ons-kent-ons-glimlach. Je hoort bij wijze van spreken de eindredacteur op de redactievergadering roepen: 'en nu nog iets leuks om mee af te sluiten!' Youtube als nieuwsagentschap.
Zou er ook iemand ontzet zijn geweest toen hij het filmpje van de dolgedraaide gynaecoloog zag? Goed, de man was een Rus. Dat zou een verklaring kunnen zijn. Voer voor etnologen, lijkt me. Maar zijn gedrag doet nog het meeste denken aan dat van kleine kinderen die in de supermarkt schreeuwend en schoppend in het gangpad met de zoetigheden ter aarde storten omdat mama weigert een Kindersurprise-ei te kopen. De gynaecoloog was eigenlijk vooral een verwende consument. Als die zijn zin niet krijgt, slaat hij wild om zich heen.
Dat was misschien nog het schrijnendst aan de aflevering van het zevenuurjournaal afgelopen donderdag: dat het opende met een reportage over de begrafenis van Iliaz Tahiraj, de MIVB-controleur die werd vermoord door een 28-jarige omdat, zo laat het zich aanzien, het hem niet zinde dat Tahiraj gewoon zijn werk deed. Tussen de gynaecoloog en die 28-jarige is per saldo niet heel erg veel verschil, lijkt me. Je zou willen dat het journaal daar eens bij stilstond. Het gaat er niet eens om dat de combinatie van het één met het ander ongepast is. Het gaat er vooral om dat het verband niet wordt gezien.
De overtreffende trap
Zinloos geweld heet zoiets. Het is een wat misleidende benaming, en niet alleen omdat ze suggereert dat er ook zinvol geweld bestaat. Bij zinloos geweld lijkt er weliswaar geen motief te zijn, is er geen duidelijk aanwijsbare reden voor de gepleegde gewelddaad. Maar dat betekent niet dat er geen oorzaken zijn. Het gaat hier om geweld dat inherent is aan de wijze waarop we momenteel onze samenleving hebben ingericht. In die samenleving dienen we in de eerste plaats allemaal zelfstandige individuen te zijn. Voor het welslagen of mislukken van ons leven zouden we zelf verantwoordelijk zijn. Het maakt dat we in de eerste plaats concurrenten van elkaar zijn. Je zou dus kunnen zeggen dat de wijze waarop we onze samenleving hebben ingericht maakt dat we elkaar in feite naar het leven staan. Moord is zo bekeken slechts de overtreffende trap van het zo fel bejubelde en aangemoedigde eigen initiatief.
We zijn met zijn allen zo overtuigd van dat model dat het bijna een wonder mag heten dat het Strafwetboek nog niet is vervangen door het recht van de sterkste. Het lijkt een kwestie van tijd voordat advocaten hun cliënt trachten vrij te pleiten door zich te beroepen op de neoliberale meritocratie zelf: de dader handelde conform de in onze samenleving geldende ideologie en kan dus onmogelijk schuldig zijn. Integendeel, we zouden hem eigenlijk moeten prijzen voor zijn bepaald doortastende optreden. Hij kwam op roerende wijze op voor zichzelf.
Zover zijn we nog niet. Voorlopig wordt de dader van de moord op Tahiraj verdedigd op de beproefde wijze. Zijn advocaten doen hun best om van hem in de eerste plaats een goed mens te maken die door allerlei omstandigheden die hem eigenlijk vrij zouden moeten pleiten van alle schuld eventjes, héél even maar, ontspoorde. Hij is 'een coole, lieve jongen die overal geliefd is', zo las ik al op een nieuwssite. Voorlopig is de dader dus eerder slachtoffer dan de trotse vertegenwoordiger van de heersende ideologie.
Wat dit laatste, én de verontwaardiging en ontzetting over de dood van de controleur vooral laten zien, is dat we ons van de oorzaken van een en ander misschien te weinig bewust zijn. Het geinige filmpje over de ontspoorde gynaecoloog en de niet zo geinige berichtgeving rond de dood van Iliaz Tahiraj hebben dezelfde achtergrond. Je zou willen dat politici en andere verantwoordelijken zich in een reactie daarop niet zouden beperken tot het inzetten van nog meer agenten (al is dat op korte termijn misschien het enige wat helpt), maar zich eens zouden bezinnen op de ideologische vooronderstellingen van hun eigen beleid.
http://reugebrink.skynetblogs.be
Blog DS, 14-04-2012 (Marc Reugebrink)