Kony is internethit: houden critici best hun mond?

Maak een oorlogsmisdadiger 'beroemd': 40 miljoen kijkers
zaterdag 10 maart 2012, 03u00

BRUSSEL - Opmerkelijk fenomeen op het wereldwijde web: een Amerikaans filmpje over de 'vergeten' Ugandese rebellenleider Joseph Kony is op luttele dagen tijd bijna 40 miljoen keer bekeken, en is een grote hit op Twitter en Facebook. Tegelijk regent het kritiek. Terecht?



Invisible Children, een Amerikaanse ngo uit San Diego, lanceerde het filmpje 'Kony 2012' op 5 maart op de socialenetwerksites Facebook en Twitter. Het filmpje duurt haast een halfuur en draait rond de Ugandese rebellenleider en gezochte oorlogsmisdadiger Joseph Kony.

De makers van de video hebben als bedoeling om Kony zo 'beroemd' mogelijk te maken. Door hem bekend te maken bij de Amerikaanse publieke opinie, willen ze Amerikaanse beleidsmakers onder druk zetten om in 2012 van Kony's arrestatie een prioriteit te maken. Behalve het filmpje zo breed mogelijk te verspreiden, kan, wie dat wil, ook 'campagneposters', flyers en andere gadgets van 'Kony 2012' kopen.

Reuters meldde vrijdag dat het filmpje al bijna veertig miljoen keer werd bekeken. Volgens marketinganaliste Rebecca Lieb illustreert dit het gigantische 'marketingpotentieel' van het internet, zo zegt ze aan Reuters: 'Werkelijk geen enkele organisatie had dertig minuten zendtijd op radio of tv kunnen betalen.'

Is dit dus een marketingstunt?

Ja, al lijkt het doel van die marketingstunt wel nobel: ertoe bijdragen dat Joseph Kony wordt gearresteerd. Over de misdaden van de man bestaat geen enkele twijfel. Kony, geboren rond 1961, is een Ugandees die zichzelf buitengewone spirituele krachten toedicht, en daarom in Noord-Uganda het 'Verzetsleger van de Heer' (Lord's Resistance Army, LRA) heeft opgericht. In oorsprong wilde Kony het bewind van de Ugandese leider Yoweri Museveni omverwerpen. Kony wilde in de plaats een theocratie instellen, waarbij de tien geboden wet zouden worden.

Voor zijn rebellenbeweging ronselde Kony vooral kinderen. Tijdens de Ugandese oorlog werden massaal kinderen ingezet, waarbij jongens tot moordmachines werden omgevormd en meisjes als seksslaven door Kony en zijn troepen werden gebruikt. Al sinds 2005 wordt Kony vruchteloos door het Internationaal Strafhof gezocht wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, waaronder seksuele terreur en seksuele slavernij, ontvoering en moord. Een pleidooi voor de arrestatie van die man is dus nobel. Maar het lijkt onwaarschijnlijk dat de Amerikaanse overheid meer actie zal ondernemen. De VS hebben vorig jaar 100 militaire experts naar Centraal-Afrika gestuurd, om het Ugandese leger te helpen Kony te vatten. Dat Amerika die steun zou terugtrekken, heeft Washington overigens nog nooit gesuggereerd.

Is 'Invisible Children' koosjer?

De Amerikaanse ngo besteedt een groot deel van haar middelen aan raising awareness: aandacht creëren voor een bepaalde problematiek. Dat heeft voor- en tegenstanders, maar de ngo is wel open over die doelstelling en publiceert haar uitgaven op haar website. In Noordoost-Congo werkt de organisatie overigens aan een radiotransmissienetwerk. Zo kan het ene in de brousse geïsoleerde dorp een naburig dorp via radio informeren over een recente LRA-aanval. Dat idee duidt wel op kennis van de regio.

Maar vormt Kony vandaag nog zo'n grote bedreiging?

De Nederlandse journalist Koert Lindijer zei donderdag aan de NOS dat Joseph Kony geen prioriteit meer heeft in de regio: 'Vergeleken met enkele jaren geleden heeft het LRA geen militaire invloed meer en bestaat het uit maximaal 400 man. Zeker in Congo zijn andere milities actief die veel meer dood en verderf zaaien dan het LRA.'

Het klopt dat Kony's LRA op zijn hoogtepunt, in 2003, wel drieduizend strijders telde. Door de intensieve campagne van het Ugandese leger tegen het LRA is de beweging vandaag gedecimeerd. De kritiek van opiniemaker Michael Wilkerson, in The Guardian, dat de video voorbijgaat aan 25 jaar militaire campagne van het Ugandese leger tegen Joseph Kony, is ook terecht.

Maar hoewel er slechts enkele honderden rebellen overblijven, zijn die door hun onvoorspelbaarheid wel extreem gevaarlijk. Bovendien heeft de Ugandese legercampagne tegen Kony en zijn troepen als negatief gevolg gehad dat een opgejaagde Kony uit Uganda is weggevlucht, en sinds een viertal jaar nu dood en terreur zaait in Uganda's buurlanden. De actieradius van het LRA heeft zich nu verspreid tot in Zuid-Sudan, de Centraal-Afrikaanse Republiek en het uiterste noordoosten van Congo. In Congo zijn inderdaad nog omvangrijker milities actief, maar Haut-Uélé, in het hoge noorden van Congo, zat echt niet op nog een buitenlandse rebellengroep te wachten.

Is deze video wel accuraat genoeg?

Michael Wilkerson noemt het in The Guardian storend dat de videomakers slechts zijdelings vermelden dat Kony zich niet meer in Uganda bevindt. 'Dat jonge kijkers van de video nu zullen roepen dat er “een eind aan het niet-bestaande geweld in Uganda, moet komen, kun je hen bezwaarlijk verwijten. Maar kun je het ook de videomakers vergeven hier zo licht overheen te gaan?', vraagt Wilkerson zich af.

De kritiek dat deze Amerikaanse video een complexe, regionale context onvoldoende duidt, is niet geheel onterecht. En - staat u ons toe - het is een tikje Amerikaans om in films en video's complexe situaties for the sake of the story wat (al te) sterk te vereenvoudigen. Ook een tikje overdreven: de maker van de video voert zijn vijfjarig zoontje op, en legt hem uit wie Kony is.

Een ander voorbeeld van een veramerikaanst verhaal is 'Hotel Rwanda', de Hollywoodversie van de genocide in Rwanda, over de heroïsche hotelmanager Paul Rusesabagina. Die hielp in zijn Sabenahotel in Kigali, tijdens de volkerenmoord, opgejaagde Tutsi's schuilen, en redde zo heel wat mensenlevens. De film is duidelijk over de 'good guys' (de Tutsi's, want de slachtoffers) en de 'bad guys' (de moordende Hutu's). Tegelijk zwijgt de film in alle talen over de jarenlange Tutsi-opstand vóór de genocide in 1994 uiteindelijk losbarstte.

Dat is historisch niet correct. Maar toch zegt wie de genocide in Kigali heeft beleefd, dat de sfeer in de film zeer accuraat de angst uitdrukt die toen in het land hing. Dat heeft zijn merites, net als het bekendmaken van Joseph Kony bij een breed publiek. De video is te onvolledig om met een journalistieke reportage of documentaire te worden verward. Het is een campagnefilm. Maar zo wordt het ook voorgesteld.

www.standaard.be/kony2012

Eigen mening
Ik ben op zoek gegaan naar de film over Kony. En het geeft me een beetje een dubbel gevoel. Enerzijds vind ik het een goed idee om de 'kracht' van het internet te gebruiken om iemand op te pakken. Toch lijkt er inderdaad heel wat sensatie mee gepaard te gaan. Typisch amerikaans om een blond, schattig kind in te zetten? Bekende Amerikanen te laten opdraven? En ondertussen maar even tussen de regels vermelden dat Kony ondertussen niet meer in Uganda is?
ik begrijp het concept en hoop ook dat het iets uithaalt maar ondertussen blijkt dat er nog meer en ergere milities bestaan die eveneens kinderen inzetten om te vechten. Is het dan geen beter idee om niet enkel Kony op te jagen en ons te richten op ALLE milities? Of is dat een operatie die te duur is en niet de moeite omdat het toch 'maar' om Afrika gaat?