SACRALE RUIS


Beleeft religie een heropleving of een laatste stuiptrekking? Het 'ietsisme' wordt in elk geval wel érg serieus genomen.


Tijdens de recente Wereldjongerendagen in Keulen waarschuwde de paus voor wat hij 'doe-het-zelf-religies' noemde. Al die 'new-agespiritualiteit' kan volgens hem toch nooit een volwaardig zingevingssysteem vervangen. Uiteindelijk valt de doe-het-zelver immers, per definitie, terug op zichzelf. Benedictus XVI pleitte eigenlijk voor een soort nieuwe kerstening. Als alle doe-het-zelvers de weg naar de kerk - en naar de Kerk - zouden terugvinden, dan is Europa niet langer dat krimpende continent op de kaart van het christendom.

Maar hoe realistisch is die ambitie?

Dat hangt ervan af. Wijzen de vele, vage vormen van new age op een spirituele heropleving? Dan is er hoop voor de traditionele godsdiensten. Zijn het daarentegen veeleer restverschijnselen van de immer voortschrijdende secularisering? Dan is een nieuwe kerstening erg onwaarschijnlijk.

Zit 'het religieuze' in de lift of zien we er momenteel de laatste stuiptrekkingen van? De experts staan voor een raadsel. Tijdens een lezingenreeks aan de Leuvense faculteit Godgeleerdheid, begin vorige week, vroeg een aantal theologen en godsdienstsociologen zich af hoe we de 'sacrale ruis' in onze samenleving moeten interpreteren.

Die sacrale ruis lijkt alleszins aan te zwellen. Van astrologie over gebedsgenezing tot hekserij: het aantal mensen dat aan geen enkel bijgeloof blijft kleven, is klein. Zelfs wie al dat new-agegedoe maar flauwekul vindt, zegt meestal toch in 'iets' te geloven - met de obligate verwijzing naar de beroemde uitspraak van Hamlet, toen hij pas de geest van zijn overleden vader tegen het lijf was gelopen: 'Er is meer tussen hemel en aarde, enzovoort.'

Dat geloof in 'iets' noemt men steeds vaker het 'ietsisme': een term die gemeengoed werd nadat hij was opgedoken in een column van de Nederlandse wetenschapper Ronald Plasterk. Belgische cijfers zijn niet voorhanden, maar uit een enquête van het dagblad Trouw bleek eind vorig jaar dat veertig procent van de Nederlanders zich alvast tot het ietsisme bekent.

Wat moeten we met dat ietsisme? De Vlaamse theoloog Lieven Boeve vroeg het zich vorige week in Leuven af. Een van de cruciale vragen in zijn fascinerende lezing was: is het ietsisme een alternatief vóór of een transformatie ván het christendom? Een sluitend antwoord had hij niet. Maar erg boeiend was zijn verwijzing naar de zogenaamde 'negatieve theologie', die als devies heeft: doe geen te duidelijke uitspraken over God, want het tegendeel van een uitspraak over God is altijd méér waar dan de uitspraak zelf. Het ietsisme past naadloos in die traditie: als je zegt dat er 'iets' is, loop je geen risico dat je iets 'te duidelijks' over God zegt.

De ietsist: Rome wil hem bekeren, Leuven wil hem bestuderen. Hij wordt zo langzamerhand serieus genomen. Té serieus? Wellicht. De ietsist is immers niet zozeer sacraal bevlogen. Hij is gewoon in de greep van een groot en kennelijk onuitroeibaar misverstand. Een misverstand over de aard en de ambitie van 'de wetenschap': wetenschappers zouden niet openstaan voor 'het mysterie', voor datgene wat wij niet kunnen verklaren.

En het tegendeel is waar. Een wetenschapper staat per definitie open voor het mysterie. De wetenschappelijke methode is net uitgevonden omdát we ons in het mysterie bevinden.

Iets? Dat is zwak uitgedrukt. Zet dat maar in het meervoud. Er is immers nog duizelingwekkend véél tussen hemel en aarde wat wij niet kunnen verklaren. Van het kleinste deeltje tot de verste supernova: aan mysterieuze 'ietsen' geen gebrek.

De enkelvoudige ietsist weet soms niet wat hij mist.


Knack, 31-08-2005, Joël De Ceulaer

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB