actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Waar geloof emotie is

Rik Torfs

TOEGEGEVEN, ik zie er niet zo uit, maar ik hou van enthousiasme. Leve de Wereldjongerendagen. Zij geven bisschoppen moed. De kerk heeft al genoeg geleden: dode priesters, lege gebouwen, ingewikkelde reorganisaties die het verval en het verdriet nauwelijks weten toe te dekken. Enthousiasme is dus meer dan welkom. In Nederland trok de stilaan bejaarde kardinaal Simonis bij de aftrap van de WJD zelfs een oranje T-shirt aan, waaronder zijn traditionele priesterboord wat argeloos naar daglicht hunkerde. ,, Look at me '', leek Simonis te zeggen. ,,Ik ben jong en een beetje gek. Bruisend. Zoals de kerk.'' Daarbij glimlachte hij vertwijfeld. Vreemd, die foto raakte mij. Weinig is aandoenlijker dan de aanblik van een oude man met een ijzeren wil om enthousiast te zijn. Te laat, zonder afdoende reden. Maar juist dat is menselijk, prachtig. Wat een verschil met de zelfverzekerde jonge kapelaan die vijfendertig jaar geleden tijdens het pastoraal concilie van Noordwijkerhout de progressieve Nederlandse bisschoppen op hun nummer kwam zetten.

Verder zijn er de jongeren zelf. Zij geloven in Jezus Christus en in Papa Ratzi, de volgorde varieert. Deze komt aan in een bootje, gene liep over het water. De deelnemers genieten van warme augustusdagen aan een brede, trage stroom. Hun gebrek aan kennis van de geloofsleer is een pluspunt, de niet-naleving van een aantal morele regels geen bezwaar. Tout le monde il est beau, tout le monde il est gentil , zo luidde de onvergetelijke titel van een middelmatige film die Jean Yanne in 1972 draaide. Misschien vinden sommigen in Keulen wel een degelijke partner, waarmee ze met een gerust hart in het huwelijk kunnen treden. Want het is me wat tegenwoordig, met dat hedonisme.

Ongetemperd enthousiasme heeft altijd iets dubbels. Het mondt op een vreemde manier in deernis uit, omdat ontgoocheling en tegenwind nog geen deel uitmaken van het vurig beleden geluk. Maar goed, enthousiasme is in elk geval leuker dan zijn tegendeel.

Ambivalentie over enthousiasme ligt ondertussen moeilijk. Vele kritische lieden speelden hun kerk en in het zog daarvan hun geloof kwijt. Ze gaan ervan uit dat ze zich vroeger vergisten, en nu de waarheid hebben gevonden. Alsof het tegendeel onmogelijk zou zijn. Je kunt het in je jeugd bij het rechte eind hebben, en wanneer je ouder en wijzer wordt met dwalen een aanvang nemen. Hoe dan ook, het katholicisme is niet langer een plek waar het hart en het verstand elkaar vinden, zoals in een briljant gedicht. De rationele discussie met de boze buitenwereld heeft de kerk al een tijdje opgegeven. Kardinaal Ratzinger placht nog wel eens met Jürgen Habermas publiekelijk in discussie te treden. Maar het gesprek was eerder ceremonieel, een consecratie van beider maatschappelijke status. Vandaag is geloof emotie.

De WJD passen in die ontwikkeling. Er gaat een strategie achter schuil. West-Europa, met uitzondering misschien van Italië en in mindere mate Spanje, is in de ogen van Rome spiritueel gezien een vogel voor de kat. Tegelijk schiet de denkkracht van de kerk op dit ogenblik tekort om met open vizier een discussie met de samenleving aan te gaan. Exit geloof en rede dus. Maar ook het emotionele geloof loopt gevaar. De katholieke kerk moet optornen tegen allerlei protestantse splintergroepen made in the USA die het, mede dankzij bergen geld, in minder welvarende landen van Afrika of Latijns-Amerika uitstekend doen. Emotioneel gekleurde en goed geregisseerde WJD kunnen de tegenaanval inluiden. Bij dat alles wordt het impliciete culturele overwicht van de Verenigde Staten nog eens bevestigd. Het anti-intellectualistische religieuze discours dat daar domineert, verovert ook het Vaticaan. Religie spreekt niet langer tot de hele mens, maar tot het hart. Jammer voor wie er geen heeft.

Lang leve het enthousiasme dat wij in Keulen mogen ervaren. Tegelijk geloof ik vast dat wij het vroeg of laat te boven zullen komen.

Zoals Anton van Duinkerken al schreef: ,,Daarom, mijnheer, noem ik mij katholiek.''

20/08/2005 Rik Torfs

©Copyright De Standaard