actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Bart heeft altijd gelijk

Wie zich kritisch uitlaat over de N-VA of Bart De Wever, mag haatmails verwachten. Ze vallen zowel aan de universiteit, op de redacties als bij het lichte amusement in de mailbox. Dat is de prijs van een personencultus in spannende tijden.

De Leuvense economieprofessor Paul De Grauwe stuurde vorige week maandag een beduusd bericht via Twitter uit: ‘Heb dikwijls VLD, SP.A, CD&V bekritiseerd; heb nooit hate mail ontvangen. Nu ik NVA bekritiseer krijg ik bakken hate mail. Waarom?' Wel, hierom. Hij had publiek gesteld dat een staatshervorming niet veel uitmaakt voor de Vlaamse welvaart. Dat de N-VA het zaakje blokkeert omdat ze eigenlijk een splitsing van het land wil. Dat haar voorzitter Bart De Wever niets van zijn beloften kan inlossen en daarom als onderhandelaar een nul verdient.

Dat waren veel ketterijen op een hoop. ‘Het was de eerste keer dat ik haatmails kreeg,' zegt De Grauwe. ‘Ik zou incompetent zijn, verkocht aan de VLD, de socialisten en het koningshuis, met als enige doel baron te mogen worden. Maar ik schrok vooral van de emotionele toon en woordkeuze. Sommigen wensten mij voor het nieuwe jaar niet het beste, maar het slechtste toe. Ja, ik kan me natuurlijk vergissen, maar geen enkele mail ging in op rationele argumenten. Het bleef bij schelden en verwensingen.'

Zo maakte ook De Grauwe kennis met de assertiviteit van Vlaamse radicalen, die grote moeite hebben met wie anders denkt dan zijzelf. Een opinie die kritisch is voor het Vlaams-nationalisme of voor de N-VA, lokt altijd potige reacties uit, in de mail en op de forums van nieuwssites. Daar komen vaak woorden als ‘volksverraad' bij van pas, suggesties over geestesziekte of aansporingen om maar te emigreren. En de klassieker is inderdaad: wie geen geharde flamingant is, hoopt stiekem ooit baron te worden.

‘Wat een grof volkje,' besloot politicoloog Marc Hooghe (KU Leuven) in deze krant, nadat ook hij werd bedolven onder ‘kinderlijke verwijten' van Vlaams-nationalisten. In een commentaar gewaagde De Standaard-hoofdredacteur Bart Sturtewagen van ‘kletsmajoors die wat ze ontberen aan dossierkennis, ruimschoots compenseren met kwetsende verbale krachtpatserij.' Na de academici, journalisten of commentatoren, volstond het liedje ‘Leve België' om ook Koen Wauters en Clouseau te doen eindigen op de zwarte lijst van Vlaams-nationalisten. Ze gingen in november 2009 zelfs een Clouseau-optreden in Schoten verstoren.

Intellectuele terreur

Radiopresentatrice Ruth Joos ontsnapt al evenmin aan de verbale agressie, al doet haar middagprogramma op Radio 1 allerminst aan scherpe politieke verslaggeving. ‘We prikken hooguit een beetje,' zegt ze. ‘Vroeger klonk altijd het verwijt dat de VRT een rood nest is, maar nu zijn we ook belgicisten en moet de omroep “Vlaamser” worden. We nemen de luisteraars ernstig, maar vaak hebben die mensen niet goed gehoord wat er is gezegd, of ze lezen niet wat er staat.'

‘Er bestaan nu meer mogelijkheden om mensen aan te vallen,' meent de socioloog Luc Huyse, die op het internet al evenmin zijn part aan verwijten kan ontlopen. ‘Vroeger moest je een brief schrijven, die in een omslag stoppen, er een postzegel op kleven en naar een brievenbus lopen. Nu volstaan een paar klikken thuis en je reactie komt terecht.'

Vlaams-nationalisten toonden zich in het publieke debat altijd al erg mondig. Nu het N-VA-succes hun doel binnen handbereik lijkt te brengen, doet de opwinding hen wel eens de beleefdheid uit het oog verliezen. Omdat ze vinden dat in deze cruciale tijd iedereen ‘aan één zeel moet trekken', zien ze elke mening die afwijkt van de N-VA-standpunten als onduldbare dissidentie.

De fans staan zeker pal achter

N-VA-voorzitter De Wever, voor hen kortweg ‘Bart' of ‘BDW'. Kritiek op hem kan niet. Want niet alleen is hij ‘slimmer dan onze andere politici omdat hij expert is in politieke geschiedenis,' volgens iemand op het forum van deze krant, hij is vooral ‘de enige man die Vlaanderen na 180 jaar verknechting een toekomst kan geven,' aldus iemand anders.

Ze verwachten zichtbaar iets van de man: ‘Bart De Wever zal met zijn nuchterheid en intelligentie voor ons Vlamingen wel de juiste weg uitstippelen,' aldus nog een andere auteur op het forum. Een fan sprak hem zelfs rechtstreeks toe: ‘Jij als historicus weet als geen ander wat het betekent om de spil te moeten/mogen zijn in een omwenteling. Jij zal zelf bepalen hoe de toekomstige geschiedschrijvers je zullen beoordelen. Natuurlijk heb je nog je partijgenoten, natuurlijk heb je een massa Vlamingen achter je staan, maar maakt dat je eenzaamheid draaglijker? Sterkte. Domine Dirige Nos.'

Deze ‘personencultus' rond De Wever — de omschrijving is van hoofdredacteur Bert Claerhout van Kerk en Leven — beperkt zich niet tot achtergrondruis, maar dringt tot in de kern van de politiek door. ‘Geen enkele Vlaamse politicus geeft lichtzinnig kritiek op De Wever,' stelde Het Nieuwsblad in oktober vast. ‘Zolang hij de media meeheeft, dreigt elk verkeerd woord het etiket van “slechte Vlaming” op te leveren.' De Tijd citeerde hierover een anonieme politicus: ‘Er heerst een klimaat van intellectuele terreur. Er is nog maar één goede Vlaming: de N-VA-Vlaming.'

Allochtoon van over de Leie

Zelfs de om zijn establishmentkritiek bekendstaande blogger Johan Sanctorum heeft het er moeilijk mee: ‘Nu zitten we in de fase van de complete idolatrie, een personencultus die in het naoorlogse Vlaanderen zijn gelijke niet heeft. Als er nu iemand een onvertogen woord, of zelfs maar een kwinkslag over BDW laat horen, krijgt hij rotte tomaten over zich heen. Er hangt een zweem van onaantastbaarheid en onaanraakbaarheid over de figuur. Dat is ongezond.'

Dat van die kwinkslagen klopt. ‘Ik hoor het ook van collega's,' getuigt standup-comedian Bert Kruismans. ‘Een grap over De Wevers embonpoint mag best, zo lang het onschuldig blijft en niet over de politieke essentie gaat.' Kruismans ziet het verschil met Franstalig België, waar hij vaak optreedt. Grappen over iemands uiterlijk of geaardheid lusten ze er niet. ‘Maar ik heb nog gespeeld in de Borinage, op plaatsen met absolute PS-meerderheden, waar ik met grappen over de socialisten rustig weg kwam.'

Maar Kruismans relativeert ook: ‘Vroeger moest je over Steve Stevaert geen kwaad vertellen en in West-Vlaanderen is een grap over Yves Leterme nog altijd not done. Wat komt die allochtoon van over de Leie hier de spot drijven met Yves, vinden ze dan, onze held die dag en nacht werkt, zijn gezondheid opoffert, maar altijd wordt tegengewerkt? Zo spreken ze nu over De Wever: een man van het volk, de eerste Vlaming sinds 1830 die niet plooit, altijd rechtlijnig blijft, niet met postjes om te kopen is, et cetera.'

‘Vlamingen wisselen snel van held,' meent Kruismans. ‘We weten altijd goed vanuit welke hoek de wind waait. We doen graag mee met de winnaars, ook in onze humor. Zoals Jacques Brel zong: nazi tijdens de oorlog en katholiek in de tijd ertussen. Oei, ik geloof dat ik me weer populair aan het maken ben.'

De verering voor De Wever past in de flamingantische traditie van leiders, helden, redders, heilanden en zieners. En van martelaars, want de pendant van de verering is een scherpe perceptie van tegenwerking en miskenning. ‘Het zit daar in de genen,' zegt socioloog Huyse. ‘De laatste leider zal Hugo Schiltz zijn geweest, en dan nog. Omdat de achterban een figuur als De Wever wil koesteren, duldt hij geen twijfel over hem of over diens kogelvrije meningen.'

Gigantische villa

Het helpt niet weinig dat de N-VA-voorzitter erin slaagde om een profiel als radicale oppositieleider te combineren met zowat het tegendeel daarvan: de wuftheid van de tv-bekendheid. Maar zo'n moderne volksvriend heeft wel imagomanagement nodig.

Om zich te distantiëren van die ‘elitaire' intellectuelen, grapt de bijna-doctor De Wever dus dat hij zijn diploma met Artis-Historia-punten bij elkaar heeft gespaard. Over zijn bezoeken aan frituur 't Draakske mag alles geweten zijn, over die aan 't Fornuis, volgens De Morgen ‘een prijzig Antwerps sterrestaurant', wat minder. Vrouw of kinderen mogen best op de foto, maar over de ‘gigantische doktersvilla met enorme tuin' (dixit Het Nieuwsblad) die hij onlangs in Deurne kocht, houdt hij de details ‘liever privé'.

Die dubbelheid maakt De Wever kwetsbaar voor twijfel of tegenspraak. Haatmails willen die in de kiem smoren. Maar hun intimiderende effect dreigt ‘het normale en geciviliseerde publieke debat onmogelijk te maken,' vreest Marc Hooghe. En soms denkt een columnist vast dat hij maar beter sommige onderwerpen mijdt om zichzelf een hoop rottigheid in de post te besparen.

Al ziet Ruth Joos de haatmails almaar ‘onbeschofter' worden, Luc Huyse twijfelt of het publieke debat echt wel verruwt: ‘Is het conjunctureel of structureel? Misschien moeten we die mails relativeren.' ‘Je moet er maar tegen kunnen,' vindt Joos, ‘en in het verticaal klasseren van beledigingen, daar ben ik heel goed in.'

‘Het hoort erbij,' zegt ook Paul De Grauwe berustend, ‘al heb ik moeite met die sfeer waarin elke afwijkende opinie wordt gezien als heulen met de vijand.'

DS, 18-01-2011 (Marc Reynebeau)