actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Wikipedia: de corrigerende kracht van de massa

De corrigerende kracht van de massa

Wikipedia, de gratis internetencyclopedie, bestaat vandaag precies tien jaar. Bij de start riepen velen dat het ding geen kans maakte, omdat iedereen er geheel naar eigen goeddunken artikels in kan schrijven en herschrijven. Nu blijkt net die massale sociale controle een van de grote succesfactoren. Wij deden de test en veranderden de naam van de hoofdredacteur van De Standaard op Wikipedia.

Tien jaar geleden werd geschreven dat Wikipedia wel moest mislukken omdat de informatie op de site onbetrouwbaar zou zijn. Die wordt immers aangeleverd door onbekende en ongecontroleerde vrijwilligers. Tot zover de theorie die op het eerste gezicht wel steek leek te houden, maar die glansrijk werd geklopt door de praktijk. Door wat nu bekendstaat als de 'wisdom of the crowd': de kracht van de massa die per definitie altijd slimmer is dan het individu.

En zo komt het dat de meeste mensen ondertussen gestopt zijn met zich af te vragen of Wikipedia wel betrouwbaar is, en de site gewoon bij hun favorieten zetten. Want wat is het alternatief? Toch niet de ontelbare Google-pagina's die naar je toe worden gemitrailleerd telkens wanneer je een zoekterm intikt.

De Standaard-test

Om de betrouwbaarheid van Wikipedia aan een snelle toets te onderwerpen, besloten we zelf een fout binnen te smokkelen in het artikel over onze krant. Een van de manieren om een artikel op Wikipedia in te voeren of om er iets aan te wijzigen, is na registratie als gebruiker. Maar daarvoor moet je echt niet doorgestudeerd hebben. Ik deed het vorige week donderdag om 13.48 uur en een minuutje later kon ik de naam Karel Verhoeven als co-hoofdredacteur al vervangen door Els Depuydt, een van de betere eindredactrices van De Standaard. Zo simpel gaat dat.

Die namen staan redelijk diep in het artikel over De Standaard en dus zou onze milde vorm van internetvandalisme wel een hele tijd onopgemerkt blijven, dachten we. Ik had Karel Verhoeven beloofd om de fout niet langer dan één week te laten staan. Maar zo lang hoefde hij niet te treuren. Diezelfde dag nog, om precies 23.28 uur, werd zijn naam op zijn rechtmatige plaats teruggezet.

Als wij professor Dirk De Grooff van de KU Leuven de anekdote vertellen, is hij niet verbaasd. 'Het heeft nog lang geduurd, vind ik. Ik doceer aan mijn studenten online zoekstrategieën, en als ik in de les voor het eerst over het fenomeen Wikipedia vertel, breng ik mijn laptop altijd mee naar het auditorium. Aan het begin van de les breng ik een fout aan en tegen het einde van het lesuur checken we samen of de fout inmiddels gecorrigeerd is. Dat is bijna steeds het geval.' Hij heeft het wel over de Engelstalige versie. 'Daar gebeurt de controle grondiger en uitgebreider dan in de Nederlandstalige versie.'

Hij raadt zijn studenten dan ook zeker niet af om Wikipedia te gebruiken als informatiebron, maar met één voorbehoud. 'Gebruik het voor feitelijkheden: de juiste schrijfwijze van een naam bijvoorbeeld, of een jaartal. Wikipedia is veeleer het vertrekpunt van een zoektocht naar kennis. Diepgravende info moet je elders zoeken. En zeker in artikelen over godsdienst of politiek sluipen subjectieve of manipulerende informatie binnen. Maar over het algemeen vind ik deze internetencyclopedie toch redelijk betrouwbaar.'

Dat je moet oppassen met de informatie die Wikipedia aanreikt, wordt geweldig goed geïllustreerd door de 430 artikelen over de controversiële sekte Scientology. Het lijkt soms wel of de hele wereld daar een mening over heeft, want de artikelen worden haast non-stop 'aangepast' door believers en non-believers. Sommigen hebben het over een soort virtueel burgeroorlogje dat hier wordt uitgevochten op Wikipedia.

Moderatoren

Terug naar onze test. Een klein beetje zoekwerk leert dat ene André Engels de 'foute hoofdredactrice' van De Standaard op het spoor is gekomen. Hij is een van de ongeveer zestig moderatoren die de Nederlandstalige Wikipedia 'bewaken'. Een informaticus uit Den Bosch. Als we hem zeggen dat het opmerkelijk is dat hij dezelfde dag nog die fout kon herstellen, antwoordt hij dat het volgens hem nog redelijk lang duurde.

'Eigenlijk moet het sneller. Ik herinner me dat ik die avond de lijst aan het bekijken was van nieuwe medewerkers en welke wijzigingen ze aangebracht hadden. Ik deed dat omdat wij met Wikipedia aan een project werken om jonge medewerkers beter te coachen. Toen ik de naam Els Depuydt zag, begon ik te twijfelen. Voor alle zekerheid heb ik haar gegoogeld, belandde ik op jullie website en leerde dat Els Depuydt eindredactrice is. Ik heb de fout dan meteen gecorrigeerd.'

Hij maakt een onderscheid tussen twee soorten fouten: wijzigingen door een geregistreerde gebruiker en wijzigingen door iemand van wie enkel het ip-adres van zijn computer kan worden getraceerd. 'Die laatste fouten zien we veel sneller. Terwijl wij aan het spreken zijn, kan ik zien dat er nu nog ongecontroleerde wijzigingen openstaan. De oudste van die wijzigingen gebeurde een kwartier geleden.'

Hij is elke dag actief op Wikipedia, sinds 2002. Eerst op de Engelstalige Wikipedia, nog voor er een Nederlandstalige versie was. 'Ik moet toch vaak fouten of onnauwkeurigheden veranderen. Het meeste is het werk van flauwe grappenmakers. Het genre mensen dat bijvoorbeeld een snor tekent op de foto van Bill Gates. Die mensen krijgen na enkele fouten een waarschuwing en nadien wordt hen de toegang tot Wikipedia ontzegd.' 'Maar we moeten soms ook ingrijpen als mensen Wikipedia gebruiken om reclame voor zichzelf of hun bedrijf te maken. Het gaat dan om informatie die onvoldoende neutraal is. Ze stellen zichzelf of hun bedrijf beter voor.'

Die neutraliteit en totale onafhankelijkheid zijn erg belangrijk voor de Wikipedianen. Medeoprichter Jimmy Wales weigert elke vraag van bedrijven om reclame op de site te zetten. Hij vreest dat dat de perceptie over de betrouwbaarheid en onafhankelijkheid in gevaar brengt.

Volgens Dirk De Grooff is het een juiste beslissing. 'Wikipedia is nu als het ware het eigendom van een grote Wikipedia-gemeenschap met vele duizenden medewerkers die gratis voor hun encyclopedie werken. Als er reclame wordt toegelaten, riskeer je die mensen te verliezen.'

Als je weet dat Wikipedia de vijfde meest bezochte website is ter wereld en dat Facebook onlangs een marktwaarde kreeg opgeplakt van liefst 50 miljard dollar, dan moet de verleiding groot zijn om toch reclame toe te laten. Maar daar is geen sprake van. Jimmy Wales staat erop om te werken met vrijwillige donaties. Onlangs deed hij nog een bedelronde en dat leverde in geen tijd 16 miljoen dollar op. Het geld dient om de zware servers te laten draaien en om 'slechts' 35 personeelseden te betalen. Gemiddeld bedroeg een donatie 22 dollar. Er waren meer dan een half miljoen individuele donateurs en 130.000 schenkingen van allerlei verenigingen.

Het is ook mogelijk om een artikel van Wikipedia op je eigen (bedrijfs-)website te plaatsen. Dan word je door een medewerker 'aangemaand' om een donatie te doen ten voordele van de Wikipedia Foundation, maar verplicht is het niet.

Wikipedia versus Britannica

De betrouwbaarheid van Wikipedia werd in 2005 getest door Nature. Veertig reviewers van het wetenschappelijke tijdschrift vergeleken vijftig artikelen in Wikipedia en de Encyclopedia Britannica. Ze vonden 123 fouten in de Britannica en 162 bij Wikipedia. Beide organisaties maakten volgens Nature vier ernstige fouten. Het besloot daaruit dat beide encyclopedieën haast even betrouwbaar zijn.

Toch zijn er heel wat beroemde voorbeelden van fouten. Er zijn gevallen bekend van artikelen over niet-bestaande personen, of artikels die zogezegd geschreven waren door een befaamde professor, maar dat bleek een verzinsel. In het artikel over de slag bij Stalingrad stond drie jaar lang dat hij op 28 juni was begonnen, terwijl het 17 juli 1942 was. Op de Engelstalige versie heeft zes maanden lang gestaan dat de moord op JFK was gepleegd door een journalist die nog medewerker was geweest van Bobby Kennedy.

Ook Remi Vermeiren, de vroegere topman van KBC, lacht groen als hij het over Wikipedia heeft. Hij stond terecht in de fiscale rechtszaak rond KB Lux en werd om die reden op Wikipedia een tijdje omschreven als 'een Belgisch crimineel'.

Een ander mooi voorbeeld van geschiedenisvervalsing kwam enkele jaren geleden van Mabel Wisse Smit, die met de Nederlandse prins Johan Friso was getrouwd. Mabel Smit had daarvoor een relatie met de bekende drugscrimineel Klaas Bruinsma en in haar artikel was de 'onvolledige en onjuiste informatie' die ze daarover had gegeven aan het koningshuis veranderd in 'onvolledige informatie'. Dat ze onjuistheden had verteld was weggelaten. Even later raakte bekend dat Mabel en haar prins de tekst zelf hadden gewijzigd.

Maar snel zijn ze wel, die jongens en meisjes van Wikipedia. Toen Jan Anciaux, de broer van Bert, vorige week aankondigde dat hij overstapte naar N-VA, stond dat enkele minuten later al op Wikipedia. Een collega op de redactie ontdekte dat het er sneller op stond dan dat Jan zijn broers en zussen kon verwittigen.

DS, 15-12-2011 (Michel Vandersmissen)