Ik denk net als Kenny dat een apart vak speciaal voor leesbevordering niet werkt. Uiteindelijk vinden leerlingen (en dan vooral in de doelgroep waar zo'n vak het hardst zou nodig zijn - tso en bso) maar erg weinig vakken waar ze niet bewust voor gekozen hebben niet leuk wegens verplicht en volgens hen toch niet nuttig. Hetzelfde met een vak over lezen.
Lezen promoten en bevorderen zal altijd de taak van de leerkracht Nederlands blijven of van een werkgroep op school. Het is erg moeilijk - zo niet onmogelijk volgens mij - om het lezen van boeken in andere vakken te integreren. Ik geef toevallig zelf Nederlands en biologie, 2 vakken aan andere kanten van het spectrum en ik heb zelf nog niets gevonden om in biologie boeken aan te brengen. Ja, ik gebruik bij een test over 'afspraken in de natuur' een herwerkte versie van Roodkapje waarbij de leerlingen moeten vertellen wat Roodkapje fout doet. Dat doe ik bewust, maar veel verder dan dat ben ik nog niet geraakt.
Wat werkt uit mijn ervaring wel als het op leesbevordering aankomt?
-
De leesomgeving: zoals Kenny al zei is het erg bevorderlijk als er ook thuis gelezen wordt. Onderzoek van Stichting Lezen en andere organisaties heeft dit ook al bewezen (zie ook: 'De leesomgeving' van Aidan Chambers). Maar een goede leesomgeving is niet enkel thuis van belang, ook op school kan daar vaak nog heel wat aan verbeterd worden. Zorg voor een boekenplankje in de klas met 'boeken van de maand' ofzo die je elke maand als je ze vervangt even promoot/bespreekt in de klas. Zorg voor promotieposters van boeken (te verkrijgen in de boekhandel en bibliotheken) en eventueel poëzieposters.
Als je geen schoolbib hebt: start er één op! Ik heb één trimester lesgegeven in Mariagaarde in Westmalle en gaf daar enkel les aan 1 en 2B en daar zaten elke middag gemiddeld 5 tot 7 leerlingen van mijn klasjes in de bibliotheek te lezen, en niet altijd dezelfde. Geef de leerlingen de kans om er tijdens de middag te komen lezen.
-
Enthousiasme van de leerkracht: misschien wel de belangrijkste troef van een leerkracht die aan leesbevordering wil doen: laat zien dat je zelf een boekenlezer bent en dat boeken lezen niet enkel voor 'seuten' hoeft te zijn. Ik neem regelmatig een boek mee naar de klas dat ik pas gelezen heb (of gewoon een klassieker) en maak daar even promotie voor. Ik laat de achterflaptekst lezen, vertel wat dat boek voor mij zo goed maakt en haal nog wat plus- en minpunten aan. Geen leesverplichting erbij, gewoon ter info. Dit werkt!
Ik heb in 3BSO al leerlingen gehad die na mijn boekentip de titel opschreven of mij twee weken later kwamen vragen wat dat boek van een paar lessen geleden nu weer was. Op zo'n momenten ga ik als een gelukkig man naar huis: mission accomplished
-
wel en geen boekenlijst: Verplicht een boek lezen is al erg, maar als je dan ook het boek niet eens zelf mag kiezen, heb je helemaal reden genoeg om dik tegen je goesting aan een boek te beginnen. Ik ben zelf altijd een groot lezer geweest, maar had ook een hekel aan verplichte boeken. Dus laat je leerlingen de vrije keuze (laat hen het boek evt. wel ter goedkeuring
voorleggen).
Maar... voorzie wel een boekenlijst met tips ter inspiratie. Ik heb zelf een boekenlijst van 4 blz. die ik altijd meegeef met boeken op die ik ofwel zelf heel goed vind ofwel boeken die bekroond zijn met een prijs (zilveren griffel, kjv enz.). Wat daarbij wel heel belangrijk is, is dat je jezelf er niet snel van afmaakt: voorzie een variatie aan genres en diktes, voorzie ook van elk boek een cover en achterflaptekst mét aantal pagina's erbij.
Een kale lijst met enkel titels en auteur, werkt ook niet. Als je er enkel titels en auteurs op zet, moeten leerlingen nog steeds zelf opzoekwerk gaan doen en dat doen ze toch niet, dan kiezen ze nog steeds het eerste het beste boek dat ze in de bib tegenkomen zonder dat dat daarom een goed en voor hen geschikt boek is. Zorg ook dat je zelf wat op de hoogte bent van het aanbod, zodat je eventueel individueel advies kan geven (aan voetbalfans evt. boeken over voetbal, aan trage/moeilijke lezers evt. een boek met een eenvoudige schrijfstijl enz.).
- Nodig een auteur uit naar de school (
auteurslezing): Ik heb mijn eindwerk gedaan rond leesbevordering met fantastische jeugdliteratuur (fantasy en science fiction) en heb in het kader daarvan in mijn stageschool (waar ik nu ook lesgeef) een auteurslezing georganiseerd van Johan Vandevelde (auteur van enkele zeer goede en vlot geschreven fantastische jeugdboeken) voor de eerstejaars.
Vorig jaar gaf ik Nederlands in 3BSO en toen ik daar mijn boekenlijst uitdeelde (waar Johan Vandevelde uiteraard bij zit) reageerde een leerling die al 2 jaar was blijven zitten en dus die auteurslezing had meegemaakt dat 'Elfenblauw echt een kei goed boek is meneer, ik heb dat al 3x gelezen, weet u niet meer toen u stage deed bij ons dat die schrijver naar onze school is gekomen?'. Ik was vrij tot zeer verbaasd, zeker gezien het feit dat ik nog nooit zo'n 'schoolvermoeide' leerling had gezien als die jongen.
En dat was nog niet al. Ik geef nu Nederlands in 4BSO (andere richting) en bijna exact hetzelfde gebeurde daar vorige week ook: een leerling die ook een jaar is blijven zitten en altijd een grote mond heeft (geen slechte jongen hoor, daar niet van, maar toch) meldde aan heel de klas na het zien van mijn lijst dat ze 'Toxine' en 'Elfenblauw' toch echt moesten lezen want dat waren erg goede boeken. Toen ik hem lichtjes verbaasd vroeg hoe het kwam dat hij die al gezelezen had, meldde ook hij mij dat die schrijver ooit naar de school is gekomen en dat hij daarna die boeken gelezen had. Blijkbaar zat hij toen in de klas waar ik geen stagelessen had gegeven, maar aangezien de auteurslezing voor heel het jaar was, had hij die ook gezien.
Zelf heb ik in het eerste jaar middelbaar een lezing bijgewoond van Paul Kustermans en in de weken daarna heb ik zijn volledige oeuvre gelezen en sommige van zijn boeken staan nog steeds op mijn boekenlijst en in mijn geheugen gegrift. Auteurslezingen kan je aanvragen via de website van Stichting Lezen en als je er op tijd bij bent voorziet Stichting Lezen 100€ subsidie en o.a. Johan Vandevelde vroeg toen net 100€ zodat het voor de school geen geld kostte: wat wil je nog meer?
Ik kan hier nog uren over zeveren (en als er geïnteresseerden zijn wil ik nog wel even doorgaan
), maar ik wil het originele artikel echt wel tegenspreken. Mijn ervaring leert mij dat leerlingen inderdaad niet veel lezen en zoals Kenny zei misschien na een goed boek niet meteen veellezers gaan worden, maar mits de nodige aanmoediging kunnen de meeste leerlingen echt wel genieten van een goed boek en als ze daarna beseffen dat lezen niet saai hoeft te zijn, gaan ze op latere leeftijd misschien wel eens spontaan een boek vastpakken.