Lezen is tijdverspilling (vinden heel veel jonge Vlamingen)

Wie zal jongeren verleiden tot lezen, hen de gewoonte bijbrengen en ze overtuigen van het belang ervan? De leerkracht! Alleen komt GERDA DENDOOVEN hoe langer hoe minder getalenteerde en geïnspireerde leraren tegen. En het gemengd onderwijs is in dat verband ook geen zegen gebleken.


Lezen is lastig. Lezen is moeilijk. Lezen is saai. En lezen is tijdverspilling.

Zo denkt het gros van de Vlaamse jeugd anno 2010 over lezen (DS 8 december). En ze hebben gelijk, lezen is inderdaad lastig. Je moet het helemaal alleen doen, het gaat traag, vraagt veel tijd en een grote inspanning. Want er zijn beelden noch klanken die de verbeelding op gang trekken. Er is alleen het geschreven woord. ‘Gezellig met een boekje in een hoekje' klinkt eerder als een straf in een isoleercel.

Lezen is een opgave want Facebook lonkt en andere vrolijke internetsites, vol infotainment, slimme olijkheid en oppervlakkige weetjes. Lezen is werken, al kan je – net als bij een film – ondertussen een glaasje achterover slaan en een nootje wegknabbelen.

Waarom nog lezen als er 1001 andere spannender en flitsender dingen te beleven zijn?

Omdat lezen het allergoedkoopste tijdverdrijf is. Je kan het overal doen, je hebt niemand nodig en je kan in een handomdraai en voor geen geld overal naartoe reizen.

Wie leest, leest ook beter tussen de regels, wat noodzakelijk is in een wereld met oprukkend extremisme.

Wie leest is taalvaardiger, legt sneller verbanden, is toleranter, heeft meer inzicht en scoort bijgevolg beter in De Slimste Mens. Altijd goed voor je ego, je sex-appeal, je doorstroommogelijkheden en bijgevolg je portemonnee.

Met andere woorden lezen is geen tijdverspilling. Het is een investering op termijn. Maar het is inderdaad een karwei want de traagheid, eigen aan lezen, spoort niet met een maatschappij die instant succes en snelle bevrediging predikt, de mantra van ons economisch nuttigheidsdenken. De glamour en glitter van het BV-dom is het doel, bekend worden dankzij De Slimste Mens. Al beseffen weinigen dat ook daar vaak een leven tussen de boeken aan vooraf is gegaan.

Mentale luiheid

De verslaving aan die instant bevrediging heeft ons ongeduldig en lui gemaakt. Kauwen op een kwestie hoeft niet meer, zelf oplossingen bedenken evenmin, die worden kant-en-klaar geserveerd met een lekker vrolijke saus er overheen. Wat lastig is, kan meteen worden weggezapt, één druk op de knop en de olijkheid stroomt de huiskamer weer binnen. Alles wordt voor ons bedacht, en zo zijn we stilaan verleerd onze eigen verbeelding te gebruiken.

Dat de mens van nature lui is, is algemeen geweten, kijk maar naar de toenemende zwaarlijvigheid. In tegenstelling tot dat zware lijf wordt onze herseninhoud steeds lichter. Iedereen beseft het belang van bewegen, gezond eten, gezonde voeding, maar onze kop moet evengoed gezond gevoed, niet alleen met fastfood infotainment. Mentale luiheid maakt dom en maakt je tot een vogel voor de kat want kennis is macht. Dat hoorde ik onlangs meneer WikiLeaks orakelen.

Maar niet alleen de jongeren, ook de ouderen lijden aan ongeduld, een gebrek aan verbeelding en een beperkt doorzettingsvermogen, terwijl zij het goede voorbeeld zouden moeten geven. Want wie anders zal jongeren verleiden tot lezen, hen de gewoonte aanleren een boek vast te nemen, hen overtuigen van het belang van lezen? De acteur, het popidool, hun coole leeftijdsgenoten misschien?

De leerkracht! Een gepassioneerd leraar is er tien waard.

Helaas, ook aan die kant klemt het schoentje: met de democratisering van het onderwijs is er een instroom meegekomen van minder getalenteerde en minder geïnspireerde leraars. Terwijl precies in het onderwijs de beste krachten aan de slag zouden moeten zijn. De taak van de leraar is complexer geworden, maar de lat wordt niet hoger gelegd.

Traagheid is tijdverlies

Laatst sprak ik een Servisch meisje, over lezen en over onderwijs. Ze verbaasde zich erover dat de lerarenopleidingen hier vooral op pedagogie en minder op kennisoverdracht zijn afgestemd. Je krijgt een cascade naar onkunde als de leraar zijn vak niet kent. In Servië, vertelde ze, studeer je talen, geschiedenis, kunst en wie zich geroepen voelt, doet er een lerarenopleiding bovenop. In Scandinavië rekruteren ze de beste krachten aan de universiteit om in het lager onderwijs les te komen geven.

Hier bij ons kan je regentaat plastische opvoeding combineren met Nederlands, zelfs met chemie. Het gevolg is nu al merkbaar: alles wordt slechts even aangeraakt. Grondigheid is – o dwaze, cynische woordspeling – het terrein van de bouwvakker.We moeten inzicht verwerven in economie en politiek, maar vergeten de historie. Terwijl het heden vertelt over het verleden en je in het nu leest over morgen. Geschiedenis is een zapvak, vol korte shots. Alles wordt herleid tot trefwoorden, de snelle hap. Duurzaamheid, de trage weg is tijdverlies, waardoor het inzicht en het overzicht stilaan verdwijnen. We waren al lui en zijn nog luier geworden.

Toch kijken we vol bewondering naar de inspanningen van de dansers in So you think you can dance. Terwijl je ook daar niet kan zonder traditie, zowel in de techniek als bij het bedenken van de choreografie.

Intellectueel haantjesgedrag

Laat ik nu eens een wat controversiële gedachte opwerpen. Zou het kunnen dat het gemengde onderwijs misschien een hand heeft in de tanende kennis? Zou de vervrouwelijking van het onderwijs de competitiviteit ondermijnen?

Vrouwen doen geen wedstrijdjes, leren vanzelf goed, lezen meer maar pakken er zelden mee uit.

Misschien missen we mannen in het onderwijs. Want hoe dwaas het jongleren met namen soms moge zijn – iets waar mannen zo bedreven in zijn – dat intellectuele haantjesgedrag kan het vuur aan de schenen leggen en jongens aan boord houden. Zij hebben vaak een extra duw nodig en dan is een mannelijke leraar wel efficiënter als koteraar en identificatiemodel.

Hoe dan ook, om te scoren met kennis, moet je weten, en om te weten moet je je verdiepen in je vak, en dus lezen. Als de media erin geslaagd zijn, koken sexy te maken, of het boerenleven, zelfs stijldansen te introduceren, waarom zouden ze het ook niet met boeken kunnen? Herinner je hoe makkelijk Wim Helsen poëzie tot bij de mensen bracht.

Zowel media als onderwijs als de jongeren zelf zouden het belang van boeken en lezen moeten inzien, zodat internetjongeren geen gewillige slachtoffers worden, omdat ze simpelweg niet meer tussen de regels kunnen lezen.

We leven zoveel langer. Laat jongeren langer naar school gaan, laat ze zich ingraven in kennis, leer ze traagheid, leer ze trage boeken lezen, hun verbeelding gebruiken, ze zullen ze nog hard nodig hebben.


GERDA DENDOOVEN Wie? Schrijft en illustreert kinderboeken, maakt theater en is kinderconsul. Wat? Waarom nog lezen als er 1001 andere spannender en flitsender dingen te beleven zijn? Waarom? Lezen is een karwei in deze maatschappij die instant bevrediging predikt, maar ook een investering die op termijn loont.


Blog DS, 11 december 2010 (GERDA DENDOOVEN)

__________________
'I have never let my schooling interfere with my education.'
-- Mark Twain