Fúck de leefwereld van tieners


Dat vijftienjarigen niet meer aan lezen toe komen, het verbaast MARC REUGEBRINK hoegenaamd niet. We hebben het er zelf naar gemaakt: dat krijg je als je niet langer goed literatuuronderwijs geeft, ingebed in goed geschiedenisonderwijs.


Daar gaan we weer, dacht ik toen ik, vrij laat vanochtend De Morgen vastpakte. Op de voorpagina: 'Vlaamse jongeren lezen niet meer', met een verwijzing naar bladzijde 6. Op bladzijde 6 was dat al geworden: 'Scholen kweken boekenhaters'. Ter vergelijking in De Standaard, zich baserend op hetzelfde onderzoek als dat waar De Morgen uit citeert: 'Vlaamse jeugd blijft top'. Ook daar wordt, net als in De Morgen, overigens vastgesteld dat Vlaamse vijftienjarigen 'het minste van allemaal' zeggen plezier te beleven aan lezen, maar met de relativering dat een dergelijke uitkomst te maken kan hebben 'met onze neiging om eerlijk te antwoorden in dergelijke enquêtes'. 'Buitenlandse vijftienjarigen liegen er maar wat op los', zo had de kop in de krant dus ook kunnen luiden.

De secretaris-generaal van het vrij secundair onderwijs blijkt in De Morgen dan weer te weten dat het gebrek aan leesplezier vooral komt doordat er vaak nog boeken van Ward Ruyslinck of Jos Vandeloo op de leeslijsten staan. 'Niks tegen die auteurs', zegt die man vervolgens, maar toch: 'het is inderdaad niet meer de leefwereld van de gemiddelde tiener.' Wat zou zo'n man afleiden uit het feit dat Hitler ongetwijfeld nog wél ter sprake komt in de lessen geschiedenis?


Marktgestuurde carrousel

En dan, excuseer hè, het is ook deels van de weeromstuit dat ik het zeg, maar: fuck de leefwereld van de tiener. Als het gaat om lezen binnen schoolverband moet uitgegaan worden van datgene wat leerlingen geacht worden te lezen wanneer ze volwaardig deel willen uitmaken van zowel de culturele als de nationale geschiedenis van een land. We gaan bij wiskunde ook niet de stelling van Pythagoras onder vuur nemen omdat die niet werkelijk tot de leefwereld van de tiener behoort. Dan weet ik nog wel wat zaken op school die niet tot de leefwereld van de tiener behoren. Ik maak me zelfs sterk dat zowat het meeste wat niet tot de vrijetijdsbesteding van de tiener behoort geen deel uitmaakt van wat hij zijn leefwereld noemt.

Dat die leefwereld voor een groot deel gestuurd wordt door wat door geld, winstbejag en andere zegeningen van de vrije markt gestuurde marketeers verzinnen, dat weet je alleen als je je geschiedenis kent, als je de alternatieven kent voor ongebreideld consumentisme op nu zowat elk vlak van het maatschappelijk en cultureel leven. Inclusief het onderwijs. De leefwereld van de tiener is een marktgestuurde carrousel die alleen dient om juist elke werkelijk eigen beleving in de kiem te smoren.

Het onderwijs is bij monde van secretarissen-generaal, bij monde van gedetacheerde zich experts noemende onderwijskundigen en bij monde van altijd aalgladde ministers die zich op de politieke markt eerder met quotes dan met gedegen inhoudelijke beleidsvoornemens staande proberen te houden - dat onderwijs is inmiddels te schijterig geworden om aan te geven wat wél en wat niet tot de basiskennis van een fatsoenlijk burger behoort. Ja, ook ik hoor mezelf het zeggen: 'fatsoenlijk burger'. Nog niet zo lang geleden bleek het met de burgerzin van 'onze' leerlingen in het Vlaams onderwijs volgens alweer een andere, ongetwijfeld ook veel te eerlijk ingevulde enquête, niet al te best gesteld te zijn. Er is blijkbaar geen journalist die enig verband ziet tussen dat doffe gehamer op 'de leefwereld' van vijftienjarige pubers, en het flagrante gebrek aan burgerzin bij die gasten. Nu even afgezien van hormonale kwesties die van vijftienjarigen niet per se de meest sociaalvoelende wezens van de wereld maken - het feit dat we ze in het onderwijs ook niet meer… - enfin, het hoge woord moet eruit: niet meer dwingen om dergelijke sociaalvoelende wezens te worden, is toch zorgelijk te noemen.


Marktplaats

En voor de duidelijkheid: het is die vijftienjarigen niet eens aan te rekenen. Wij hebben de wereld uit handen gegeven. Wij, en de generatie voor ons, hebben tradities afgebroken en alles, maar dan ook alles, afgestemd op onmiddellijke behoeftebevrediging. Wij hebben de wereld herleid tot een marktplaats waarop we bereid zijn alles te verkopen. En daarmee zijn we volstrekt manipuleerbaar geworden voor eenieder die wat dan ook maar aan de man probeert te brengen, ongeacht het morele of sociale gehalte ervan. Onderwijs, politiek, wetenschappelijk onderzoek, alles is een kwestie van verkoopbaarheid en van de geoorloofde, maar nog vaker ongeoorloofde methodes die er zijn om een en ander verkocht te krijgen.

Als zo'n enquête iets duidelijk maakt, is het dat we dringend werk moeten maken van serieus literatuuronderwijs, ingebed in al even serieus geschiedenisonderwijs. Dat zal vast de bedoeling van de Oeso niet zijn, een organisatie voor, immers: economische samenwerking en ontwikkeling. Maar misschien moeten we ook eens de moed hebben om de vooronderstellingen van die Oeso te bevragen, voordat we de door haar opgestelde klassementen al te serieus gaan nemen.

Marc Reugebrink, winnaar van de Gouden Uil Literatuurprijs


DS, 09-12-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB