Gebuisd voor burgerzin


Freundschaft! zei de leraar, waarna alle leerlingen opveerden en deze exclamatie herhaalden. Zo begonnen in de jonge Duitse Democratische Republiek alle lesuren op school. De Oost-Duitsers wensten het nooit meer mee te maken dat mensen zich door het nazisme konden laten bekoren. Daarom moest burgerzin er bij iedereen van kindsbeen af grondig ingepompt worden, vooral dan via het onderwijs. Met de wet op de Demokratisierung der deutschen Schule werd dit streven geïnstitutionaliseerd.


De jonge Ossies kregen heel veel geschiedenisonderricht - door Vlaams onderwijsminister Smet nochtans recent op het tv-journaal afgedaan als een vak van pure kennisoverdracht, schande over hem! - en ze werden sterk aangemoedigd om essays te schrijven of voordrachten te geven. Na schooltijd was er nog een aanbod van burgerschapsvormende activiteiten via de DDR-jeugdbewegingen. Uiteraard werden de kinderen daarbij vooral gestimuleerd om de marxistische visie van de heersende elite grondig te absorberen. Gaandeweg gebeurde dit steeds schaamtelozer, het doel van de onderwijswet werd herschreven tot die socialistische Entwicklung des Schulwesens in der DDR om uiteindelijk botweg te eindigen als de wet op das einheitliche sozialistische Bildungssystem. Van de bezorgdheid over het verdrijven van het nazisme was men geëvolueerd tot het openlijke streven naar de indoctrinatie van kinderen in een ander totalitarisme.

Van jongeren werd daarbij niet alleen verwacht dat ze de socialistische heilsleer omarmden, maar ook dat ze medeleerlingen en ouders die dat niet deden uit burgerzin zouden aangeven bij de overheid. Van de Freundschaft-groet was inmiddels geen sprake meer. Für Frieden und Sozialismus bereit! dreunde de leraar nu tot de leerlingen, waarop die Immer bereit! moesten terugdreunen. Een overheid die volledig in de plaats treedt van de samenleving eindigt nu eenmaal altijd in een moorddadige dictatuur.

Ergo, het is dus wel een beetje opletten geblazen als de overheid te zwaar gaat drukken op de invulling van wat goed burgerschap mag heten. Die les moet Vlaanderen voor ogen houden nu het uitgedaagd wordt om na te denken over het bijbrengen van democratische waarden via het onderwijs. Dit naar aanleiding van de International Civic and Citizenship Education Study die vaststelde dat Vlaamse jongeren meer dan gemiddeld een laag politiek zelfbeeld hebben en niet warm lopen voor de multiculturele samenleving. Aanvankelijk bracht alleen De Morgen dit nieuws uit, en wel met de zware titel dat het 'Vlaams onderwijs gebuisd' was. Dat Vlaamse leerlingen op school niet meer vanzelf tot links engagement komen, was misschien een schok voor sommige redacteurs. Tijdens het actualiteitsdebat in het Vlaams Parlement dat er vorige woensdag op volgde, pleitten sommigen al hardop voor de opname van 'burgerschapsvorming en interculturele competenties' in de eindtermen. Al te gemakkelijk vergeet men daarbij de vraag te stellen of de opgemeten resultaten bij onze jongeren niet het spiegelbeeld zijn van onze ganse samenleving. Waar zou de Vlaming een hoog politiek zelfbeeld vandaan halen als hij leeft in een historische traditie waarbij er ofwel geen ofwel slechts een gedeeltelijke politieke eindverantwoordelijkheid lag bij zijn eigen gemeenschap?

De maatschappelijke aanvaarding (om niet meer te zeggen) van het actief ontwijken van wetten en regels als kwamen die van een vijandige overheid, is daar een logisch gevolg van en ondermijnt een cultuur van burgerzin bij ons. Ook de eerder afwijzende houding van veel jongeren tegenover vreemdelingen komt niet meteen uit de lucht vallen. Succesvol vorm geven aan de multiculturele samenleving, is overal heel moeilijk. Maar allicht nog veel moeilijker in een gemeenschap waar de eigen identiteit nog altijd voorwerp uitmaakt van een politieke strijd. Een succesvolle burgerlijke gemeenschap vormen met nieuwkomers vergt eerst en vooral een dynamisch antwoord op de vraag wie we zelf zijn en wie we allemaal samen wensen te worden. Wie dat antwoord niet heeft, bouwt een goede omgang met de multiculturele realiteit sowieso op drijfzand.

Kortom, een Vlaams decreet over 'uniforme multiculturele burgerschapsvorming' op school zal ons niet helpen. Wie droomt van een open Vlaanderen gebouwd op een cultuur van sterk burgerschap, heeft nood aan een politiek zelfbewust Vlaanderen met een sterke identiteit.

Bart De Wever is voorzitter van de N-VA


DS, 30-11-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB