actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Had ik dat niet net al gedaan?

Had ik dat niet net al gedaan?

ROTTERDAM - Wie iemand anders iets ziet doen, denkt daarna soms dat hij het zelf gedaan heeft. Dat hebben Duitse psychologen proefondervindelijk vastgesteld.

Soms denk je dat je iets hebt gedaan, je bent er zelfs van overtuigd, maar het blijkt toch niet zo te zijn. Dat kan komen doordat je je het wel voorgesteld hebt. Je ziet al levendig voor je hoe je straks de achterdeur op slot gaat doen of de zalm alvast uit de koelkast haalt - en daardoor herinner je je het even later alsof het al gebeurd is. Quod non, merk je vervolgens chagrijnig.

Een team Duitse psychologen heeft nu nóg een manier ontdekt waarop zulke nepherinneringen kunnen ontstaan: als je iemand anders iets ziet doen, vergroot dat ook de kans dat je later denkt dat je het zelf hebt gedaan.

Je ziet bijvoorbeeld iemand bij de lunch een flesje sinaasappelsap schudden en even later draai je vrolijk je eigen flesje open, dat tot je verbazing nog helemaal waterig is bovenin. Hè? Je had toch al geschud? Nee dus, dat was die collega.

In hun onderzoek lieten de psychologen hun proefpersonen een hele lijst instructies in de trant van 'schud de fles' afwerken - allemaal verschillende handelingen met verschillende objecten - waarbij de deelnemers de instructie soms daadwerkelijk moesten opvolgen en die andere keren alleen maar hoefden lezen. Daarna werkten de deelnemers de lijst instructies nog eens door. Ditmaal moesten ze zich ofwel levendig voorstellen dat ze de instructies opvolgden, ofwel ze kregen een filmpje te zien waarin iemand anders de handeling uitvoerde, ofwel lazen ze weer alleen maar de instructie.

Twee weken later moesten de deelnemers van elke handeling zeggen of ze hem de vorige keer hadden uitgevoerd. Ze dachten dat ten onrechte bij ongeveer een kwart van de handelingen die ze zich slechts levendig hadden ingebeeld of in een filmpje hadden gezien. Waarschuwen voor het effect van de filmpjes hielp niet.

Opvallend is dat mensen zich vaker ten onrechte herinnerden iets gedaan te hebben als ze die handeling hadden gezien bij iemand die van voren gefilmd was, dan wanneer het gefilmd was alsof ze het zelf deden (dus als je van bovenaf alleen iemands armen zag). Misschien speelt het spiegelneuronensysteem er een rol bij, opperen de onderzoekers in het septembernummer van Psychological Science. Mensen simuleren onbewust wat ze een ander zien doen en daardoor voelt het alsof ze het zelf gedaan hebben.

DS, 11-10-2010