Financieringswet voor dummies


Waarover wordt er gesproken in de zogenaamde highlevelgroep? Wij zetten een aantal zaken voor u op een rijtje.


Wat is de financieringswet? De financieringswet - officieel de bijzondere wet van 16 januari 1989 - bepaalt hoe de geldstromen in België worden verdeeld. Ze legt vast hoe de federale overheid een deel van haar inkomsten doorstort aan de gewesten en de gemeenschappen. Sleutelen aan de wet kan alleen via een tweederdemeerderheid.

Wanneer werd de wet uitgewerkt? De huidige financieringswet werd in 1988 onderhandeld onder de regering Martens VII (CD&V, CDH, PS, SP.A, VU). De staatshervormingen van 1993 en 2001 hebben de wet op een aantal punten gewijzigd.

Waarom wordt er steeds over de Toshiba-boys gesproken? Enkele cruciale spelers bij het opstellen van de financieringswet waren de zogenaamde Toshiba-boys: de CD&V-kabinettards Steve Dubois, Jan Van Crombrugge en Eric Kirsch. Die laatste is vandaag kabinetschef van premier Yves Leterme. Zij werkten met de allereerste laptops die toen op de markt werden gebracht door Toshiba. Op die manier konden ze ter plekke berekenen wat diverse alternatieve financieringsformules kostten en opbrachten.

Hoe zit de wet in elkaar? De gewesten ontvangen een vastgelegd deel van de inkomsten uit de personenbelasting. Dat bedrag is gekoppeld aan de evolutie van de index en de economische groei. Armere gewesten kunnen rekenen op een solidariteitsbijdrage. De gemeenschappen krijgen behalve een deel van de inkomsten uit de personenbelasting ook een deel van de btw-opbrengsten. Dat laatste bedrag is niet alleen gekoppeld aan de evolutie van de index, maar ook aan de toe- of afname van de bevolking. De verdeling van dat globale bedrag tussen de Franse en de Vlaamse Gemeenschap gebeurt op basis van de leerlingenaantallen (6-17-jarigen) in elke gemeenschap. In totaal ontvangen gemeenschappen en gewesten ongeveer 80 procent van hun middelen als dotatie van het federale niveau.

Hoe kwam het dossier opnieuw op de onderhandelingstafel? Bij de start van de onderhandelingen hadden PS-voorzitter Elio Di Rupo en zijn N-VA-collega Bart De Wever afgesproken om niet aan de financieringswet te raken. Een grote staatshervorming zou vanzelf leiden tot een grotere financiële verantwoordelijkheid van de regio's. Dat bleek uiteindelijk niet het geval te zijn. Onder impuls van CD&V-voorzitter Wouter Beke zijn de zeven partijen dan toch beginnen spreken over een aanpassing van de bijzondere wet.

Wat is het probleem volgens de Vlamingen? Door het huidige systeem wordt het zogenaamde consumptiefederalisme in stand gehouden. De deelstaten hebben een veel grotere bevoegdheid over hun uitgaven, dan over hun inkomsten. De Vlaamse partijen willen dat gewesten en gemeenschappen beloond worden voor een goed en efficiënt beleid. Vandaag hebben Wallonië en Brussel er, wat hun inkomsten uit de financieringswet betreft, geen belang bij om rijker te worden. Naarmate hun inkomen toeneemt, nemen de inkomsten die ze van het federaal niveau krijgen immers af.

Wat is het probleem volgens de Franstaligen? De Franstaligen hebben eigenlijk geen probleem met de huidige regeling. Dat is het gevolg van het Lambermont-staatshervorming uit 2001. Bij het opstellen van de wet in 1988 gingen de onderhandelaars ervan uit dat de demografie zou blijven wat ze al decennia was: Vlaanderen had een hoger geboortecijfer dan Wallonië. De volgende jaren bleek evenwel dat de bevolking van Wallonië en Brussel groeide, terwijl er in Vlaanderen minder kinderen werden geboren. Het aantal leerlingen in het Franstalig onderwijs steeg daardoor sterker dan de subsidiepot die ze ervoor kregen. Het Lambermontakkoord paste daar een mouw aan en zorgde ervoor dat de Franse Gemeenschap een pak extra geld kreeg.

Waarover zijn de onderhandelaars het eens? De zeven partijen rond de tafel hebben twaalf principes vastgelegd waaraan een nieuwe financieringswet moet beantwoorden. Die gaan van het beginsel dat geen enkele entiteit structureel mag verarmen tot het principe dat elke overheid een grotere financiële autonomie moet krijgen.

Wat zijn de mogelijke oplossingen? Er circuleren al heel wat voorstellen. Maar alle scenario's die in omloop zijn, proberen de vaste dotaties te vervangen door een systeem waarbij de inkomsten van een gewest op de één of andere manier en in meerdere of mindere mate rechtstreeks afhangen van eigen belastinginkomsten.


DS, 23-09-2010 (Steven Samyn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB