Zinvolle leerstof


De Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) pleitte in deze krant (DS 1 september) voor 'zinvolle leerstof'. Als vanzelfsprekend wordt het als zinvoller beschouwd om een belastingbrief te kunnen invullen dan om te kunnen uitleggen hoe een aardbeving ontstaat. Dat komt omdat de VSK een naar mijn mening nogal particuliere opvatting heeft over wat zinvol is.


'Zinvol' wordt in het artikel geassocieerd met 'later nodig hebben'. Wat we kunnen gebruiken, is zinvol. De kans dat je later een belastingbrief moet invullen is groter dan de kans dat je zal moeten uitleggen hoe een aardbeving ontstaat, en dus is het zinvoller om op school het eerste te leren dan het laatste. Uit die redenering leid ik een louter instrumentele benadering van onderwijs af: het onderwijs als middel om jonge mensen te leren hoe ze zich later, groot en volwassen, zonder al te veel blutsen en builen in de maatschappij kunnen nestelen. Op school leren we hoe het moet, daarna draaien we mee.

Aan de beslistheid waarmee de minister van Onderwijs, Pascal Smet, in hetzelfde artikel en in het spoor van vele anderen competentiegericht onderwijs promoot, ligt eigenlijk dezelfde redenering ten grondslag. Leerlingen mogen dan wel een minimum aan kennis nodig hebben, vaardigheden zijn het belangrijkst. Leerstof die niet gebruikt of benut kan worden, is dood. Eerst een hotel in Berlijn boeken, dan Goethe lezen als er tijd over is. Het eerste hebben we later nodig, het tweede is amusement, en dus is het eerste belangrijker.

Ik heb er uiteraard niets op tegen dat mensen na de middelbare school een hotelkamer in Duitsland kunnen boeken en een belastingbrief kunnen invullen, maar ik heb wel problemen met de beperkte visie op onderwijs die aan de pleidooien van de VSK en Pascal Smet kleeft. Alsof school tot niet meer dient dan tot het klaarstomen van nog-niet-volwassenen voor het 'echte' leven, waarin alle kennis op het internet wordt opgezocht en talenkennis niet meer is dan communicatie met de klant.

Onderwijs is niet alleen een instrument, maar ook een doel op zich. Wie ooit zo dom is geweest om nutteloos Grieks te leren, weet dat 'scholè' 'vrije tijd' betekent. De school mag natuurlijk met één been in de leefwereld van jongeren staan en met één oog naar de maatschappij kijken waarin die jongeren zullen terechtkomen, maar moet ook ruimte aanbieden om vrij over leefwereld en maatschappij na te denken. Als ik Smet en de VSK hoor, is het duidelijk: de samenleving is wat ze is en de school sluit zich daarbij aan. Hoe en waarom ze is wat ze is, wat ze had of zou kunnen zijn, wat we kunnen veranderen,… wie houdt zich daarmee bezig? In sommige ontwikkelde samenlevingen hadden ze niet eens belastingbrieven, stel je voor!

Heeft het onderwijs geen kritische functie meer? Het onderwijs is toch geen aanhangsel van de maatschappij? De maatschappij mag het onderwijs enige richting geven, maar omgekeerd moet ook kunnen. Als blijkt dat jongeren thuis steeds meer tijd achter de computer doorbrengen, is dat nog geen reden om dat ook in de klas te doen. Als blijkt dat jongeren zich steeds moeilijker langdurig kunnen concentreren en geheugenproblemen krijgen, leggen we ons daar dan bij neer en passen we ons onderwijs daaraan aan? Blijven we leraars (die het niet meer beter mogen weten, hun kennis voor zich moeten houden en tot coach gedegradeerd zijn) en leerlingen (die we bij het handje van hun leefwereld moeten houden om hen niet bang te maken) dan niet schromelijk onderschatten?

Benjamin De Mesel , leraar Nederlands en Russisch


DS, 03-09-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB