actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Het systeem achter de verontwaardiging

Vertekend Afghanistan

Van 'Time Magazine' tot 'De boekhandelaar van Kaboel': westerlingen doen niets liever dan de Afghaanse werkelijkheid verdraaien, zegt PRIYAMVADA GOPAL.

In navolging van een legendarische cover van National Geographic uit 1985 wordt de cover van Time Magazine deze week ook gesierd door een mooie, jonge Afghaanse vrouw. Maar in dit geval zie je een gapend gat op de plaats waar vroeger haar neus was, voor die weggesneden werd op bevel van de Taliban. Het grimmige bijschrift luidt: 'Wat gebeurt er als we Afghanistan verlaten.' In het hoofdartikel wordt omzichtig verklaard dat de foto niet afgedrukt wordt 'als steun aan de oorlogsinspanningen van de VS, en ook niet als een verzet daartegen'. Het zou hun bedoeling zijn een tegenwicht te bieden voor de bezwarende onthullingen van WikiLeaks - 91.000 documenten die volgens Time geen 'emotionele waarheid en inzicht bieden in verband met de manier waarop in dat moeilijke land geleefd wordt'.

Feministen beweren al langer dat de situatie van vrouwen aanhalen om een bezetting te rechtvaardigen een cynisch manoeuvre is en de cover van Time wordt daar nu al van beschuldigd. Het is dan ook interessant dat uit de documenten van WikiLeaks blijkt dat de CIA adviseert de ellende van Afghaanse vrouwen als 'drukpunten' te gebruiken, een gevoelsgebonden manier om de verflauwde publieke steun voor de oorlog weer op te wekken.

Vrouwonvriendelijk geweld is onaanvaardbaar, maar we moeten ons ook zorgen maken om de niet aflatende hardnekkigheid waarmee een ingewikkelde oorlog, bezetting en werkelijkheid herleid worden tot een verhaaltje voor het slapengaan.

Niet alleen Time vat de Afghaanse werkelijkheid samen als simplistische moraliteiten. Dankzij een betreurenswaardig aantal recent verschenen werken zijn we er gewend aan geraakt Afghanistan te zien als een 'kapot, dertiende-eeuws land', zoals de Britse minister van Defensie Liam Fox het noemde, een land dat enkel gekenmerkt wordt door ziekelijk gewelddadige mannen en in stilte vernederde vrouwen. Terwijl de Afghanen het zwijgen opgelegd wordt en ze nog machtelozer staan, nu ze herleid zijn tot het onderwerp van Westerse tuchtiging, is door de recente veroordeling van De boekhandelaar van Kaboel van Asne Seierstad de mogelijkheid ontstaan vervormingen aan te vechten. Na haar verblijf in het huis van de hoofdpersoon uit de titel gebruikt Seierstad in haar terugblik een aanstootgevende commerciële taal om gebruikelijke huwelijksonderhandelingen te beschrijven en verwijst ze naar vrouwelijke personages als 'de boerka'. Uit de toon van haar boek valt af te leiden dat zelfs de meest anti-Talibangeoriënteerde Afghaanse mannen onverbeterlijk boosaardige patriarchen zijn. Het was dan ook te voorspellen dat de critici in hun reacties Afghanistan als een 'afschuwelijke maatschappij' afschilderden.

Hoewel er een koloniale traditie bestaat om alles wat niet tot het Westen behoort te verbannen naar het verleden van het Westen - en in hopeloosheid te laten wegrotten, zoals sommigen suggereren - is de meer modieuze mogelijkheid Afghanen in de moderne wereld te integreren door ze in een geglobaliseerd heden te leren leven. In non-fictiebestsellers zoals De schoonheidssalon van Kabul van Deborah Rodriguez leert een Amerikaanse vrouw Afghaanse vrouwen de fijne kneepjes van haarkleuringen, sexy zijn en verzet tegen onderdrukking. 'Het heeft er alle schijn van dat er geen seksleven bestaat in Afghanistan', schrijft Rodriguez, die - net zoals Seierstad - geobsedeerd is door de huwelijksgewoonten van de Afghanen. Sex and the City in het Midden-Oosten was als film misschien een flop, maar de ideologie heeft het relevante algemene feminisme vervangen. 'Aanvaardbare' Afghaans-Amerikaanse vertegenwoordigers zoals Khaled Hosseini (De vliegeraar) en Awista Ayub (De meisjes van Kabul) bevestigen de theorie dat het voorstedelijke Amerika de Afghanen tot vrijheid kan inspireren. Clichéverhalen worden bevolkt door onvermoeibare, menslievende westerlingen, op seks beluste, polygame pedofielen (meestal Afghaanse mannen) en 'kindvrouwtjes' in een boerka, met een geknakt lichaam en een dito ziel, of ze zijn net dapper genoeg om te figureren in een triomfantelijk Hollywoodverhaal. De reële effecten van de Navo-bezetting, waaronder de achteruitgang in veel vrouwenlevens door de dodelijk gewelddadige combinatie van het oude patriarchale leenstelsel en het nieuwe collectieve militarisme, komen zelden aan bod.

De verminkte Afghaanse vrouw vult uiteindelijk een symbolische leegte, die voortkomt uit een gebrek aan ideeën voor echte verandering. De waarheid is dat de VS en hun bondgenoten Afghanistan niets wezenlijks te bieden hebben, behalve brandstof voor de reusachtige oorlogsmachine die ze ontketend hebben. Hoe zouden ze dat ook kunnen? In het welvarende Westen is het tegenwoordig modern welzijnsvoorzieningen op te doeken, ongelijkheid op te drijven (waarbij vrouwen op een onevenredige manier hun rechten verliezen) en bedrijfswinst te subsidiëren. Andere ideeën die vroeger geassocieerd werden met een moderne maatschappij - sociale gerechtigheid, economische rechtvaardigheid, vrede, allemaal zaken die de Afghaanse vrouwen zouden bevrijden - zijn naar het verleden verbannen in naam van de vooruitgang. Deze waardeloze versie van een moderne maatschappij heeft de Afghanen weinig te bieden behalve bikini-epilaties en Oprah-imitatoren. Er is nood aan een radicale moderne maatschappij voor de mensheid - niet alleen voor de belaagde inwoners van Afghanistan

Priyamvada Gopal, docente post-koloniale studies aan de universiteit van Cambridge

DS, 06-08-2010