actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Rik Torfs wil CD&V grondig vernieuwen

Individualisme is geen vijand

CD&V moet grondig vernieuwd worden, vindt RIK TORFS. Wars van gemoraliseer en hypocrisie moet de partij kiezen voor individuen die solidair zijn.

De christendemocratie moet zich bezinnen over haar grondslagen. Niet omdat christendemocraten het spoor bijster zouden zijn. Radeloosheid blijkt allerminst uit nieuwe ideeën, maar uit het gebrek eraan. Wie niets nieuws te melden heeft, zegt vooral dat hij niets te melden heeft, wat niet betekent dat hij tevreden is met zijn lot.

Traditioneel vindt de christendemocratie inspiratie in het personalisme. Dat kreeg gestalte in de jaren dertig van de vorige eeuw. Kerngedachte is dat elke persoon uniek is, en pas helemaal zichzelf wordt in de gemeenschap waartoe hij behoort. Let op de terminologie: elke persoon, niet elk individu. Het onderscheid is ontleend aan Charles Péguy (1873-1914), de socialist die het katholicisme terugvond. De persoon is nobel, zo luidde het, heeft een lichaam en een ziel, streeft naar totale vervulling. Het individu van zijn kant offert zijn spirituele dimensie op aan creativiteit en vrijheid, die ten diepste op kleinburgerlijk eigenbelang zijn gericht. In deze tweedeling volgt het toenmalige personalisme de mode van zijn tijd. Wantrouwen tegenover het individu. Het najagen van grootse idealen.

Emmanuel Mounier (1905-1950) is een spilfiguur van het christelijke personalisme. De tegenstelling tussen persoon en individu neemt hij over. Mounier inspireerde de christendemocratie, maar, heel belangrijk, een ideologie leverde hij niet. Hij zag het personalisme als een toetssteen voor elk handelen. Niet als een systeem. Hoe dan ook, de christendemocratie straalde na de Tweede Wereldoorlog veel zelfvertrouwen uit. Dat de persoon wat verbleekte bij de aandacht die naar de gemeenschap ging, was in een periode van wederopbouw mooi meegenomen. Het uitstekende kerstprogramma van de toenmalige CVP uit 1946 past perfect in dat tijdsgewricht.

Gêne

Maar nu het vervolg. Twee elementen zijn bepalend. Vooreerst werd de christendemocratie meer en meer een systeem, een instituut. Dat leidde tot een impliciet harmoniemodel waarin de mogelijke tegenstellingen tussen individu en gemeenschap werden onderschat. Instituten maken het denken overbodig. Zoals wie vroeger lid werd van de kerk, was vrijgesteld van elke reflectie over het geloof. Denken? Daarvoor was er het instituut.

Vervolgens kwamen de jaren zestig en zeventig. Zij leidden tot de emancipatie van het individu. Je hoefde niet meer te trouwen om kinderen te hebben. Het huwelijk eindigde steeds vaker voor de dood. Vlaanderen bleek zonder katholieke kranten te kunnen overleven. Trouwe vakbondsleden werden kritische klanten. De christendemocratie verwierp die evolutie niet expliciet, maar omarmde haar evenmin. Er bleef een zekere gêne hangen, een onbestemd wantrouwen tegenover het individu, een wantrouwen dat niet zelden gepaard ging met cultuurpessimisme en een somber mensbeeld.

Dat wantrouwen lijkt mij geen goed idee. Het heeft moralistische en hypocriete trekjes. Moralistisch, omdat individuen in het algemeen, en alleenstaanden in het bijzonder, als falende mensen worden beschouwd. Als dat waar is, zit de helft van de stedelingen op een dood spoor. Hypocriet, omdat zij die anderen op hun gebreken wijzen zelf hun eigen zaken niet altijd op orde hebben.

Egoïsme

Beter is het om het geëmancipeerde individu, met zijn creativiteit en zijn pleinvrees, met zijn engagement en zijn aarzelingen, gewoon te accepteren. Aanvaard mensen zoals zij zijn, eis van hen niet dat ze worden zoals ze zouden moeten zijn. De samenwoner van vandaag is niet slechter dan de gehuwde van gisteren. De wekelijkse sporter delft moreel gezien niet het onderspit tegenover het trouwe verenigingslid. Wie graag alleen is moet niet de duimen leggen voor wie niet alleen kan zijn. Anders uitgedrukt: de oude tegenstelling tussen de persoon en het individu is niet langer op haar plaats. Het is niet het individualisme dat wij moeten bestrijden, maar het egoïsme. Niet wie zelfstandig reflecteert verdient kritiek, wel wie alleen aan zichzelf denkt.

Een individu dat zelf heel bewust solidair durft te zijn is de beste garantie voor het behoud van onze West-Europese welvaartsstaat. Wie de solidariteit die hij vertoont ook echt voelt, is in staat het onderscheid te maken tussen wat belangrijk is en wat minder. Zo primeert het recht op leven op het recht op rust. Mensen leven langer. Dat kost geld. Maar niemand mag de indruk krijgen dat hij al vijf jaar gestorven had moeten zijn. De prijs daarvoor is dat mensen langer dienen te werken. Dat is solidariteit met de ouderen.

Zoals er ook solidariteit met jongeren moet zijn. Door budgettaire orthodoxie bijvoorbeeld. Wij hebben het recht niet om het geld op te souperen van wie te jong is om voor zichzelf op te komen.

Juist omdat wij ons sociaal systeem moeten vrijwaren, hebben wij nood aan zelfstandig denkende mensen die solidariteit echt voelen en de juiste keuzes kunnen maken. Mensen die hun eigen weg gaan, denken vaak ook aan anderen, omdat het pad dat zijzelf bewandelen bochtig is, en niet zonder nadenken kan worden gevolgd.

Kortom, laat personen individuen zijn, en help hen om niet in egoïsme te vervallen.

Rik Torfs, senator CD&V

DS, 15-07-2010