actualiteitsforums - Enkele post bekijken

De bocht van Bart

Acht jaar geleden had DAVE SINARDET zijn eerste media-optreden met Bart De Wever. Hij zag hoe de Vlaamsnationalistische voorman een kleine transformatie onderging.

'Bruggen bouwen', dat wil Bart De Wever naar eigen zeggen doen. Zo verwoordde hij het alleszins in zijn overwinningsspeech zondagavond. Ondergetekende, wiens column in deze krant twee jaar lang de titel 'Bruggen bouwen' droeg (dit jaar werden die titels afgeschaft) zonder dat hij vaak van Vlaamsnationalistische bijbedoelingen werd verdacht, kan De Wever uiteraard enkel bijtreden. Als grootste partij, die nu bijgevolg het initiatief moet nemen, is het bouwen van die bruggen ook de verantwoordelijkheid van De Wever geworden. Zoals het in 2007 die van Leterme was.

Persoonlijk ben ik nog steeds zeer sceptisch over de slaagkansen van dat bouwproject. Er staat wellicht sneller een Lange Wapper in Antwerpen dan dat met N-VA rond de tafel de tegenstellingen over BHV worden overbrugd. Maar goed, niets is uitgesloten. De Wever wil nu alvast praten over BHV, terwijl ook dat twee maanden geleden nog uitgesloten was. Er is dus op zijn minst een schopje in de grond gestoken.

Korte broek

Toen ik De Wever gisterenochtend tegenkwam in de studio's van Radio 2 in Antwerpen, moest ik terugdenken aan onze eerste ontmoeting. Acht jaar geleden was dat, in een andere studio, die waar het tv-programma Trommels en trompetten van Marc Reynebeau werd opgenomen. Het was voor ons beiden één van onze eerste tv-optredens. Het onderwerp van de uitzending was nationalisme - dat voor ons beiden een academisch studieobject was - en waar we een ietwat uiteenlopende mening over hadden. Bart had zijn visie ondertussen ook omgezet in politiek engagement. Enkele maanden eerder was de N-VA boven de doopvont gehouden als de Vlaams-radicale en rechtse opvolger van de Volksunie. Boegbeeld was Geert Bourgeois, maar inhoudelijk speelde De Wever al een belangrijke rol.

Het werd tijdens die uitzending zeer duidelijk: De Wever was, behalve een intellectueel, ook een politiek talent. Een uitstekende debater vooral. En zeer rationeel. Toen al verzette hij zich met kracht tegen het beeld van de romantische Vlaamsnationalist die in korte broek op de Groeningekouter met een Vlaamse vlag staat te zwaaien.

Hij vertelde niet het traditionele Vlaamsnationalistische verhaal, dat de noodzaak aan Vlaamse autonomie baseert op het bestaan van een Vlaamse natie, volk, identiteit en cultuur. Dat was bijvoorbeeld nog wel het discours van Luc Van den Brande, Vlaams minister-president voor CD&V tijdens de jaren negentig. Wanneer hem gevraagd werd wat die Vlaamse identiteit precies inhield, stond hij met zijn mond vol tanden, maar ze was wel de dwingende reden voor een grote staatshervorming. De Wever begreep dat je met zo'n verhaal geen levensvatbare partij meer uitbouwt. Die Vlaamse natie is een kwestie van geloof. Als je niet gelooft, zul je niet snel overtuigd worden. Van een rationele analyse kan je als niet-nationalist wel overtuigd worden. Dat geldt bijvoorbeeld voor het verhaal van de twee democratieën in één land.

Solitude triste

Natuurlijk, De Wever was en is een nationalist, die bijvoorbeeld nog steeds jaarlijks naar het Vlaams Nationaal Zangfeest gaat. Maar die ook perfect weet hoe in te spelen op een veranderde maatschappelijke context. Sommigen, vooral aan Franstalige kant, maken de fout om niet goed naar dat discours te luisteren en er ook echt een intellectueel onderbouwd antwoord op te geven. Dat zag ik vorige week weer mooi geïllustreerd tijdens het debat tussen De Wever en Louis Michel (MR), dat De Standaard en Le Soir organiseerden in de AB. Michel was zeer scherp, maar viel De Wever enkel aan op het feit dat hij nationalist is (met als hoogtepunt het verwijt dat De Wever een 'solitude triste' vertegenwoordigt). En hij bleef in die intentieprocessen steken zonder het debat ten gronde aan te gaan, waardoor hij uiteraard alleen preekte voor de eigen parochie (de Franstaligen in de zaal).

Een beetje vergelijkbaar bleven de aanvallen van de Vlaamse partijen tegen de N-VA tijdens de campagne steken in de beschuldiging: u bent voor separatisme. Geen onterechte opmerking, maar over de fundamentele argumenten en visie van De Wever werd nauwelijks gedebatteerd. Toppunt was Open VLD, die erin slaagde zich op communautair vlak als een N-VA light te presenteren en mee te gaan in de strategie van De Wever door plots de juridische fictie van het 'confederalisme' te omarmen. Zelfs Groen!, een partij met een visie op federalisme die het meest tegengesteld is aan die van de N-VA, durfde die blijkbaar niet echt naar buiten te brengen en bleef steken in het verhaal dat hun verschilpunt de goede contacten met zusterpartij Ecolo waren. Geen onbelangrijk argument, maar ook geen duidelijk uitgewerkte visie op staatshervorming.

Leuke jongens en meisjes

Zag ik in de lente van 2002 in De Wever best een politiek talent, dat hij ooit de populairste politicus in Vlaanderen zou worden was nooit in mij opgekomen. Zijn discours klonk nog vrij intellectualistisch, al paste hij dat natuurlijk ook toen ook al aan zijn publiek aan. Maar de N-VA speelde dat intellectualistische, serieuze imago toen ook echt uit. Het was de tijd van Steve Stevaert (SP.A), van de leuke meisjes en jongens van paars. En van de tv-formats die hen op het lijf geschreven waren. Het soort tv-formats die met name Siegfried Bracke op de openbare omroep had geïntroduceerd en verdedigd. De N-VA verzette zich daartegen - zeker Geert Bourgeois had er een broertje aan dood. De partij vroeg ooit aan de andere partijen dat ze zich allemaal zouden engageren om niet aan spelletjesprogramma's deel te nemen.

Niemand kon toen vermoeden dat Bart De Wever enkele jaren later wereldbekend in Vlaanderen zou worden dankzij het tv-spelletje De slimste mens ter wereld of dat hij op de cover van P-Magazine zou prijken met zijn hand op de frêle schouder van Miss België. En nog minder dat Siegfried Bracke voor de N-VA een lijst zou trekken.

Het discours van De Wever werd ook gaandeweg minder intellectualistisch en meer sloganesk, met uitgesproken anti-establishmenttoetsen en populistische kantjes. Tegelijk begon het minder radicaal-communautair en minder separatistisch te klinken. Een duidelijke evolutie, een 'bocht' zo u wilt, in het profiel en discours van de N-VA die ondertussen de Lijst De Wever werd. Zo slaagde De Wever erin om het hele rechtse spectrum van de Vlaamse politieke kaart te hertekenen en zowel kiezers van christelijk centrumrechts, liberaal rechts, populistisch rechts als extreemrechts aan te spreken.

In 2002 had ik niet kunnen vermoeden dat ik De Wever acht jaar later zou terugzien in de studio's van Radio 2 om daar zijn tsunami-overwinning bij de federale verkiezingen te becommentariëren. De Wever zelf ook niet.

Dave Sinardet, politicoloog aan de UA

DS, 15-06-2010