actualiteitsforums - Enkele post bekijken

De euro en de Duitse grootverdieners

De jongste EU-crisis heeft de Europese machtsverhoudingen duidelijk gemaakt, schrijft PAUL GOOSSENS. Merkel en Sarkozy gaven de rest het nakijken en stuurden Herman Van Rompuy naar de wachtkamer.

Soms is er niets beter dan een flink uit de kluiten gewassen crisis. Het is nog steeds de kortste en zekerste weg om machtsverhoudingen correct in te schatten en de echte spelers van de farceurs te onderscheiden. Zeker in het Europa van na Lissabon is dat geen overbodige kennis. Met het nieuwe verdrag daalden niet alleen nieuwe instellingen, topjobs en afspraken over Europa neer, maar ook veel mist. De Griekse crisis blies die smog grotendeels weg. We zien opnieuw wie het in de Unie voor het zeggen heeft. Als de machtscentra de meubelen moeten redden, is er geen tijd voor schone schijn of mooie manieren. Op dat punt zijn ze in Duitsland weer helemaal bij de les. De Europese sentimenten die de vroegere 'Bonner Republik' kenmerkte, hebben ze in Berlijn voorgoed afgeschud. Angela Merkel heeft de knop helemaal omgedraaid en is goed op weg om de vrouwelijke Bismarck van het nieuwe Germania te worden. Europa weet nu dat het tijdperk van Helmut Kohl voorbij is en dat er in Berlijn een ijzeren kanselier kantoor houdt. Zonder de Griekse crisis hadden we er langer over gedaan om daar achter te komen. De Griekse crisis had nog goede kanten. In Athene brengen ze eindelijk het huis op orde en een overgewaardeerde euro werd afgeprijsd. Daar zaten er veel op te wachten, want het is goed voor het continent, zijn uitvoer en tewerkstelling.

Pootjes op de grond

Overigens werd rond de euro een taai misverstand rechtgezet. De Europese munt blijft in eerste en laatste instantie een dossier van de grote, nationale staten. Niet de Europese Unie, de Europese Commissie of de Europese Centrale Bank hebben hier het laatste, zelfs niet het voorlaatste woord. Dat prerogatief, zo werd de jongste dagen herhaaldelijk duidelijk gemaakt, komt de hoofdsteden van de grote landen, in de eerste plaats Duitsland, toe. De rechtzetting komt op haar tijd. Ook al omdat nogal wat Europese leiders de spin van hun eigen persdiensten begonnen te geloven en hun greep op de gebeurtenissen fout inschatten. Dankzij de Griekse crisis staan ze opnieuw met beide voeten op begane grond. Voor de Luxemburgse premier Jean-Claude Juncker werd het zelfs een harde landing.

Al jaren is Juncker voorzitter van de Eurogroep. De idee van Guy Verhofstadt en anderen dat de club van landen die de euro bezigen, de kern van een geïntegreerd Europa moet vormen, kon bij hem steeds op verbale steun rekenen. Daar bleef het bij. Tijdens crisissituaties, zoals met de banken in 2008 en nu met Griekenland, was voor Juncker alleen een bescheiden, bij momenten tragikomische figurantenrol weggelegd. Op geen enkel moment slaagde hij erin om de hoofdsteden van een Europese aanpak te overtuigen. Het ontbrak Juncker aan ideeën, een strategie en hefbomen. Zo werd de Eurogroep de jongste weken tot een Duits-Frans speeltje gedevalueerd. Het akkoord (?) van donderdagavond - hoe lang blijft het overeind - was een werkstuk van de samenwerkende vennootschap Merkel-Sarkozy en voorzitter Herman Van Rompuy moest tijdens de redactie op bevel van Merkel de wachtkamer in. Zelfs de Franse president Sarkozy vond het straffe kost en liet het nieuws dat de permanente president tot secretaris was gedegradeerd, met enig leedvermaak in de media lekken.

Ramkoers

Ook al sta je aan het hoofd van een Europese instelling, met de staats- en regeringsleiders ben je nooit klaar. Altijd loop je het gevaar in ongenade te vallen. De chefs blijven zich als de echte mandaathouders van Europa beschouwen en handelen navenant. Zo durfde Juncker het niet eens aan om commissievoorzitter José Manuel Barroso voluit te steunen toen die eiste dat de lentetop Griekenland een vangnet zou toewerpen. Een Luxemburgse premier, ook al is hij dan voorzitter van de Eurogroep, kan zich blijkbaar geen aanvaring met een Duitse kanselier veroorloven.

Het is symptomatisch dat de anders zo 'brave en volgzame' Barroso deze week wel op ramkoers met Merkel durfde te gaan. De commissievoorzitter beseft onderhand dat het Verdrag van Lissabon geen neutrale operatie is. Dankzij de permanente voorzitter slaagden de lidstaten, althans de regeringsleiders, erin hun positie te versterken en de eigen agenda door te duwen. Voor de Commissie was het behoorlijk frustrerend dat een telefoontje van Gordon Brown naar zijn partijgenoot José Luis Zapatero volstond om een richtlijn over de hefboomfondsen en ander speculatief tuig te verdagen. Wegens de verkiezingen kwam de goedkeuring ongelegen voor de Britse premier. Bij Merkel waren het eveneens electorale motieven die haar obstinaat verzet tegen een Europees reddingsboei voor Griekenland inspireerden. Daarom duwde ze de euro tot aan de rand van de afgrond. Het verbijsterende is dat electorale koorts de regeringsleiders zelfs de wezenlijke belangen van hun land uit het oog doet verliezen. Om de kiezer te behagen, riskeerde Merkel een crisis zonder voorgaande in de eurozone en 'vergat' ze dat de Duitse industrie van alle lidstaten veruit het meest aan de euro verdiende. Over welke bedragen en marktaandelen het gaat, is een goed bewaard Europees staatsgeheim, want te explosief.

Paul Goossens, Europajournalist

DS, 27-03-2010