actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Geen straf na seks met 15-jarige

Sweet sixteen, jailhouse rock

Meerderjarigen die een relatie beginnen met minderjarigen zijn strafbaar, maar worden minder vaak bestraft dan vroeger. Een liefdesrelatie tussen een tiener en een veertiger, kan dat wel? En kan dat wel werken?

Goed, bij renner Tom Boonen is het niet blijven duren. Zijn relatie met de zestienjarige Sophie doofde na enkele weken uit, de heisa erover hield wat langer stand. Relaties tussen volwassenen en tieners blijven immers veel mensen choqueren, al komen ze vaker voor dan een mens zou denken. Bij beroemde muzikanten, onder meer, zoals rock-'n-rollzanger Jerry Lee Lewis en Rolling Stones-bassist Bill Wyman, die het allebei met een wicht van dertien aanlegden. In het geval van Lewis was het ook nog een keer zijn nichtje, met wie hij in het geheim trouwde toen ze net dertien was. Het huwelijk hield dertien (!) jaar stand. Wyman was wijs genoeg om zijn echtelijke band met de genaamde Mandy uit te stellen tot ze achttien was. Ze trouwden in 1989, maar dat bleek uiteindelijk tegen te vallen: na twee jaar liep het huwelijk op de klippen.

Ook beroemd Hollywood-volk lust wel een jong blaadje. Denk aan regisseur Roman Polanski, die lang geleden een vluchtig seksueel contact had met een minderjarig meisje, wat hem eind vorig jaar op een minder vluchtig contact met de Zwitserse justitie kwam te staan. Denk aan acteur Richard Burton, die er halverwege de jaren tachtig in slaagde een relatie met een meisje van veertien verborgen te houden. Toen het meisje opgroeide, bleek ze Rosemary Kingsland te heten en schrijfster te zijn. Daarom schreef ze er een boek over. 'Onze relatie begon toen ik veertien was en duurde tot mijn zestiende', schreef ze daarin. Denk aan Charles Chaplin, die met de zestienjarige actrice Mildred Harris trouwde toen hij 29 was, met de eveneens zestienjarige Lita Grey toen hij 35 was en met de zeventienjarige Oona O'Neill toen hij 53 was. Hoed af! Denk ook aan actrice Kate Winslet, die twee jaar geleden in New York Magazine opbiechtte dat ze van haar vijftiende tot haar twintigste een relatie had met een dertien jaar oudere man. 'Vijf jaar lang was hij de liefde van mijn leven', liet ze zich ontvallen. 'Vooral het eerste jaar was spannend, omdat seks onder de zestien verboden is in het Verenigd Koninkrijk.'

Een neefje van vijftien

In België is seks onder de zestien ook verboden. Justitie komt hoofdzakelijk in actie wanneer meerderjarigen seks hebben met min-zestienjarigen (zie inzet). Dat ondervond Françoise Wathelet uit Luik drie jaar geleden toen ze halsoverkop verliefd werd op Lohan Michotte, haar vijftienjarige neefje - de zoon van haar mans broer, om precies te gaan. Toen haar man hun relatie ontdekte, liet Françoise hem en hun vijf kinderen in de steek en sloeg met Lohan op de vlucht. Dat interpreteerde het gerecht als ontvoering en aanranding van een minderjarige, en na een zwerftocht van vijf dagen werd ze gearresteerd. Ze zat een maand in voorhechtenis, werd uiteindelijk schuldig bevonden aan aanranding, maar kreeg geen straf. Het onwaarschijnlijke stel ging samenwonen, een jaar later werd hun eerste kindje geboren.

De liefde overwint alles, maar soms moet ze veel overwinnen. Want Françoise en Lohan hebben geluk gehad: in pakweg de VS wordt met dit soort fratsen minder gelachen. Twaalf jaar geleden stond heel Amerika op stelten toen de 34-jarige lerares Mary Kay Letourneau zwanger bleek te zijn van haar dertienjarige leerling Vili Fualaau. Letourneau was op dat ogenblik getrouwd en had al vier kinderen. Ze werd meteen ontslagen en vloog voor zeven jaar achter de tralies. Ironisch detail: Letourneau is de dochter van een extreem conservatieve politicus uit Californië, die door zijn schandaaldochter zijn politieke carrière vaarwel mocht zeggen. Uiteindelijk liep het verhaal toch goed af: toen ze in 2004 vrij kwam, trouwde Mary Kay met Vili. Aan hun optredens in talkshows allerhande en aan diverse boek- en filmdeals hielden ze een klein fortuin over.

De middenklassebril

Rond relaties tussen volwassenen en minderjarigen blijft een waas van kindermisbruik en pedofilie hangen, en vaak terecht. Veel meerderjarigen die in dit soort kwesties strafrechtelijk worden vervolgd, hebben zich gewoon vergrepen aan een weerloze minderjarige. 'In dat opzicht zie ik een enorm verschil tussen de twee zaken die de afgelopen week het nieuws hebben gehaald', zegt Liesbet Stevens (KU Leuven), die zich specialiseert in seksualiteit in het strafrecht.

'De 29-jarige man uit Gent heeft na een fuif in de Vooruit een vluchtig seksueel contact gehad met een meisje van vijftien, dat naar eigen zeggen nooit eerder seksuele betrekkingen had gehad. Als je dan bedenkt dat jongeren er doorgaans minstens een jaar over doen om van de eerste kus over te stappen naar seks met penetratie, dan kun je op zijn minst stellen dat de seksuele ontluiking van dit meisje door toedoen van die man wel heel bruusk is verlopen.'

'In het geval van de 53-jarige man gaat het over een relatie die intussen al twee jaar standhoudt. Daar kun je je ook vragen bij stellen - had die man niet het geduld kunnen opbrengen te wachten tot het meisje seksueel meerderjarig was - maar hier lijkt, voor zover je daar van op een afstand over kunt oordelen, geen sprake van misbruik, maar van een liefdesrelatie. De moeder van het meisje is heel ongelukkig met de feiten, en dat is begrijpelijk, maar daar kun je eigenlijk geen rekening mee houden, hoe hard dat ook klinkt. Er zijn ook veel ouders die niet gelukkig zijn als hun dochter van vijftien een vriendje heeft van achttien.'

Toch blijft het voor veel mensen fout aanvoelen, een leeftijdsverschil van pakweg 35 jaar. 'Dat is natuurlijk zo,' zegt Stevens, 'maar het probleem is dat onze samenleving geen neutraal waardepatroon heeft om over dit soort kwesties te oordelen. Wij vertrekken vanuit het middenklasse-idee van hoe een relatie er moet uitzien, en hoe meer een relatie van dat idee afwijkt, bijvoorbeeld op het vlak van leeftijd of op het vlak van leeftijdsverschillen, hoe verdachter we die relatie vinden. Terwijl er wel degelijk voorbeelden te vinden zijn van dergelijke relaties die standhouden.'

Ontvoering met verleiding

Eén zo'n voorbeeld vormt het merkwaardige stel Karel Doorenweerd en Joke Van Haver uit Hamme. Hij is 53, luidruchtig en graatmager, zij is 28, een bedeesde, wat mollige blondine. Ze leerden elkaar twaalf jaar geleden kennen, toen Joke bevriend raakte met Karels zestienjarige dochter uit zijn tweede huwelijk, waar toen al serieus de klad in zat. Jokes moeder overleed aan botkanker toen het meisje twaalf was, waarna zij de zorg op zich nam voor haar vier broers en zussen. Aan haar vader had ze weinig steun. Het soort jeugd waar een mens vroegrijp van wordt.

Bij Doorenweerd vond ze een tweede thuis, waar ze algauw meer tijd doorbracht dan bij haar vader. De twee werden verliefd: op zich niet strafbaar, want Joke was zestien en dus seksueel meerderjarig (zie inzet), maar Karel was al de veertig voorbij en de buren in de sociale woonwijk vonden dat onkies. 'Ze organiseerden een petitie tegen mij', zegt Karel. 'Dat was eind jaren negentig, de zaak-Dutroux zinderde nog na, ik moet vast geen tekeningetje maken bij hoe we behandeld werden. Ik was toch al geen graag geziene gast in de wijk: ik kom uit Luchtbal (beruchte sociale woontorens in Antwerpen, red.), ik laat niet met mij sollen, ik kreeg dus al snel de reputatie een zware jongen te zijn. Nochtans deden we niets verkeerds: Jokes vader had haar zelfs officieel de toestemming gegeven om bij mij in te trekken en haar domicilie op mijn adres te laten zetten.'

Het mocht niet baten: een maatschappelijk werker van de plaatselijke jeugddienst oordeelde dat de thuissituatie voor Joke niet adequaat was (Karel was dan ook geen onbesproken blad - lees: hij had een strafblad) en liet haar in een instelling plaatsen. 'Ze werd zonder boe of ba uit de schoolbank geplukt, met veel machtsvertoon van de politie', zegt Karel. 'Ik was in alle staten. Ik beschouwde Joke als mijn vrouw, ze sloten haar op en ik mocht haar nauwelijks bezoeken. Toen ze een keer een liefdesbrief van haar aan mij gericht onderschepten, werd ze zelfs van een halfopen naar een gesloten instelling verplaatst.'

Joke verbleef meer dan elf maanden in jeugdinstellingen allerhande. Toen ze een keer na school niet terugkeerde naar de open instelling waar ze op dat moment verbleef en zich thuis bij Karel verstopte, werd hij aangeklaagd en veroordeeld voor 'ontvoering met verleiding' (een passus die sindsdien uit de strafwet is geschrapt, red.). Jokes vader had inmiddels blijkbaar zijn toestemming voor haar verhuizing ingetrokken - 'onder druk van de jeugddienst', volgens Karel.

In beroep werd Karel vrijgesproken, en twee weken voor haar achttiende verjaardag kreeg hij bericht dat hij haar uit de instelling mocht komen ophalen. Enkele weken later waren ze getrouwd. Dat zijn ze nog altijd ('Derde keer, goede keer', zegt Karel) en intussen hebben ze drie kinderen.

Eind goed, al goed? Niet helemaal. Voor Joke was het verblijf in de jeugdinstellingen zo traumatiserend dat ze er blijvende psychische schade aan heeft overgehouden. 'Ik vertrouw niemand', zegt ze. 'Ik durf nauwelijks buiten te komen, durf met niemand een gesprek aan te knopen en voel me altijd geviseerd als ik mensen onze richting zie uitkijken. Soms voel je de afkeurende blikken gewoon in je rug prikken. Daarom ik wil ik onze foto niet in de krant, het is zo al lastig genoeg.'

Joke is deels werkonbekwaam verklaard, Karel is voor de volle honderd procent werkonbekwaam. Hij lijdt al meer dan vijftien jaar aan de ziekte van Bechterew, een ongeneeslijke reumatische rugaandoening die ook chronische darmaandoeningen (ziekte van Crohn), osteoporose en oogontstekingen met zich brengt. Ze leven dus allebei van een ziekte-uitkering, zitten derhalve de hele dag thuis en hebben nauwelijks nog sociale contacten. 'We stuiten overal op onbegrip', zegt Karel. 'Ook bij familie: mijn dochter vond het maar niks dat ik het met haar beste vriendin aanlegde. Mijn relatie met Joke heeft mijn andere kinderen in het kamp van hun moeder, mijn ex-vrouw gedreven. Alleen met mijn moeder en mijn zus hebben we nog contact, voor de rest hebben we alleen elkaar en onze kinderen. En onze huisdieren (waaronder vijf boa's, red.). Maar dat volstaat ruimschoots.'

DS, 23-01-2010 (Tom Heremans)