Claude Lévi-Strauss overleden


PARIJS - De Franse filosoof en antropoloog Claude Lévi-Strauss is overleden. De man werd 100. Lévi-Strauss werd beschouwd als een van de grootste denkers van de voorbije eeuw.


Claude Lévi-Strauss werd in Brussel geboren, maar dat was toevallig: zijn ouders waren op doorreis. Hij stamt uit de hoge, gecultiveerde Joods-Franse burgerij. Zijn vader was kunstschilder en portrettist.

Als kind verbleef hij tijdens de Eerste Wereldoorlog bij zijn grootvader, die rabbijn was in Versailles. Die leerde hem de muziek van Wagner kennen, schilderen, viool spelen en fotograferen. Op 10-jarige leeftijd kende hij Don Quichote van buiten en probeert hij zelf een opera te componeren. Tijdens zijn studies filosofie in Parijs was hij een jaargenoot van Beauvoir en Sartre, maar hij zou pas veel later met hen in de clinch gaan.

In 1935 vertrok Levi-Strauss naar Brazilië om filosofie te gaan doceren aan de universiteit van São Paolo . Daar ging hij in zijn vrije tijd de indiaanse samenlevingen bestuderen. Van zijn reiservaringen deed hij verslag in Tristes Tropiques (1955), vertaald als Het trieste der tropen. Het is een van de belangrijkste literaire meesterwerken die de Franse letteren heeft voortgebracht. Bijna kreeg de auteur er de Goncourtprijs voor, maar het zou dan de eerste keer zijn geweest dat non-fictie werd bekroond.

Bij het uitbreken van de Twee Wereldoorlog kreeg Lévi-Strauss van de Rockefeler Stichting, die zich als doel heeft gesteld Europese topwetenschappers en literatoren op te vangen, de mogelijkheid om naar New York te ontkomen. Op de boot die hem naar de VS bracht, zat ook de paus van het surrealisme, André Breton.

Maar de ontmoeting die Lévi-Strauss’ denken verder stuurde, was die in 1942 met Roman Jakobson. Hij maakte kennis met diens structurele taaltheorie. Daarin zag hij een mogelijkheid om de wetenschappelijke hardheid van de sociale wetenschappen te onderbouwen. In de jaren na de oorlog werkt hij zijn structurele antropologie uit in een omvangrijke reeks publicaties, waarin zijn belangstelling voornamelijk uitging naar de structuur van familiebanden, mythen en riten.

Begin de jaren zestig lanceerde hij zijn frontale kritiek op Sartres geschiedenisopvatting. Deze ging volgens hem te gemakkelijk uit van een vooruitgangsmodel, terwijl het volgens Claude Lévi-Strauss maar zeer de vraag was of de mensheid in de geschiedenis wel meetelde. Hij deinsde er niet voor terug om Sartre ‘un esprit faux’ te noemen, ja zelfs een ‘toogfilosoof’ en ‘een metafysicus voor schoolmeisjes’.

Lévi-Strauss deed heel erg kribbig over Sartres idee dat de mens gedwongen is tot vrijheid . Dat ‘Ik’ bestaat volgens Lévi-Strauss zelfs niet, en is alleszins geen substantiële realiteit. De subjectiviteit geeft een mens alleen maar illusies en dat zijn luchtbellen.

De werkelijkheid heeft al een plooi aangenomen, daarin is voor de mens nauwelijks ruimte. Alles is al het ware al geformateerd. Lévi-Strauss heeft willen aantonen dat ‘structuren’ het denken van de mens beheersen. Die structuren brengen regels voort, waarvan de mens zich evenmin bewust is als van de regels van de taal waarvan hij zich bedient.

Lévi- Strauss wil laten zien dat dat de creativiteit van de mens, zoals die onder meer in de mythologie tot uiting komt, onderworpen is aan ijzeren denkwetten. Die ijzeren denkwetten reguleren de menselijke uitingen.

In zijn laatste jaren was hij somber over de toekomst en dan vooral over de 'globalisering'. ‘Er bestaat geen mondiale beschaving en er zal ook nooit een bestaan, althans niet in de absolute zin waarin de term vaak wordt gebruikt: beschaving impliceert en bestaat juist uit de coëxistentie van culturen die de grootst mogelijke verscheidenheid vertonen. Een mondiale beschaving kan in feite niets meer zijn dan een wereldwijde coalitie van culturen, waarin iedere cultuur haar eigen originaliteit behoudt’, zo heeft hij bij herhaling gezegd.

De etnoloog overleed zaterdag op 100-jarige leeftijd. Eind deze maand zou hij 101 zijn geworden.


Blog DS, 04-11-2009 (Marcel Van Nieuwenborgh)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB