actualiteitsforums - Enkele post bekijken

Wie profiteert van ellende in Congo?

Minister van Buitenlandse Zaken Yves Leterme (CD&V) kan de ellende in Oost-Congo niet in een handomdraai oplossen. Dat wordt van hem ook niet verwacht. Maar WALTER ZINZEN verwacht wel dat hij meer doet dan nu het geval is. Bijvoorbeeld ingrijpen wanneer Belgische bedrijven vrolijk meedoen aan de grondstoffenzwendel ter plekke.

Onze nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Yves Leterme (CD&V) heeft gelijk: het geweld in Oost-Congo los je niet zomaar op (DS 21 oktober). Maar om die stelling te ondersteunen hanteert hij wel heel betwistbare uitgangspunten en zwijgt hij over een paar essentiële mogelijkheden die het geweld wel degelijk kunnen verminderen.

Zo beweert hij dat er vooruitgang is in de strijd van het Congolese regeringsleger tegen de Rwandese Hutu-rebellen (FDLR), die verwijderd zouden worden uit bewoonde gebieden en zo verspreid en verzwakt worden. Zelf ben ik onlangs in Zuid-Kivu geweest en ik heb daar kunnen vaststellen dat de minister volkomen verkeerd is ingelicht. Is de, ook al nieuwe, Belgische ambassadeur in Kinshasa al ooit ter plekke geweest? Of baseert hij zich uitsluitend op de triomfalistische leugens van de regering-Kabila? De Hutu-rebellen worden verjaagd, ja zeker. Vooral uit de mijnconcessies dan. Maar ze trekken zich terug op de hoogvlaktes en in het woud, waar ze zich thuis voelen als een vis in het water. Het uitgehongerde, slecht geleide en slecht uitgeruste regeringsleger, dat er zijn weg nauwelijks vindt, is geen partij voor deze geoliede moordmachines. Vanuit hun schuilplaatsen blijven de Hutu's aanvallen uitvoeren in de woongebieden, die dan ook ontvolkt raken. Worden de vluchtelingenkampen in Goma inderdaad leeg gemaakt (en Ine Roox heeft in deze krant haarfijn beschreven hoe dat gaat: onder dwang), in Zuid-Kivu komen er alle dagen nieuwe ‘ontheemden' bij. Hoe langer de Operatie Kimia II (zoals het offensief officieel heet) duurt, hoe groter de ellende wordt voor de bevolking. Dat de militaire druk gepaard moet gaan met oog op de terugkeer of relocatie van de rebellen en hun families, zoals de minister schrijft, is wishful thinking. Het is alsof men in 1918 aan Ieper zou voorgesteld hebben de Duitsers onderdak te bieden in de ruïnes van de stad.

Voorts heeft iemand de minister ingefluisterd dat de ‘ontsporingen' (bedoeld worden: moorden, verkrachtingen, plunderingen, brandstichtingen) van het regeringsleger het gevolg zijn van een ‘inderhaast opgezette integratie van voormalige rebellen'. Pardon? Het regeringsleger (FARDC) maakt zich al decennia lang schuldig aan deze ‘ontsporingen', lang voor er ook maar één enkele ex-rebel in was geïntegreerd. President Kabila heeft niets ondernomen om daar wat dan ook tegen te doen. Niets, absoluut niets, alle verklaringen over nultolerantie tegenover uitspattingen van regeringssoldaten ten spijt.

Dat België bijdraagt tot de hervorming van het Congolese leger is mooi. Dat doet het namelijk al bijna 50 jaar. Steeds en steeds opnieuw worden opleidingen gepland, hier bij ons of in Congo zelf. En steeds opnieuw is het resultaat hetzelfde: aan het ongedisciplineerde gedrag van de geüniformeerde bandieten verandert niets. Wie denkt dat het nu anders zal zijn droomt, of beter nog, hallucineert.

Het is dan ook vreemd dat de heer Leterme pleit voor een voortzetting van het militair geweld terwijl toch duidelijk is dat het een oplossing op generlei wijze dichterbij brengt, integendeel. Het probleem van de Rwandese Hutu-rebellen moet, hoe ongaarne men dit ook hoort, op politieke wijze worden opgelost. Of de nieuwe dialoog tussen Congo en Rwanda zal volstaan mag worden betwijfeld. De Rwandese president Kagame is er altijd bijzonder helder over geweest: met de FDLR wil hij niet onderhandelen over een vreedzame terugkeer omdat hij ze als génocidairs beschouwt — wat slechts zeer ten dele waar is. Toch is ook Kagame gevoelig voor druk. Toen eind vorig jaar Nederland en Zweden een deel van hun ontwikkelingssteun aan Rwanda opschortten liet Kagame zijn Congolese vazal Nkunda — ook een krijgsheer, maar dan behorend tot het Tutsi-volk — als een baksteen vallen. Op de achtergrond hadden de Amerikanen voor de nodige massage gezorgd, zodat ook de relaties met Congo in één moeite door werden hersteld. Waarom dreigt België, liefst met de hele EU, niet met hetzelfde wapen om Rwanda ertoe te bewegen, samen met de Congolezen, onderhandelingen te beginnen met de FDLR, zodat diplomatie in de plaats van geweld kan komen?

Grondstoffen

Nog vreemder is dat het woord ‘grondstoffen' in het hele stuk van de minister niet één keer voorkomt. Toch zijn het de grondstoffen die de terreur in stand houden. Zelf áls de FDLR onschadelijk wordt gemaakt, dan is de vrede nog niet verzekerd. Omdat puur Congolese milities én het Congolese leger de smokkel in bodemschatten én het daarmee gepaard gaande geweld zullen blijven beoefenen. Legale mijnbouw, vreedzame exploitatie en eerlijke handel zullen pas mogelijk worden als er weer een min of meer functionerende Congolese staat komt, met een goed werkende justitie en politie en een leger dat in niets meer lijkt op het huidige. Dat is een proces van jaren, waarvan zelfs een begin nog niet merkbaar is.

Dat wil niet zeggen, geachte heer Leterme, dat we ondertussen niets kunnen doen. Global Witness heeft een half jaar geleden uitgezocht waar de uit Kivu afkomstige ertsen naartoe gaan. In de eerste plaats is dat naar de buurlanden Rwanda en Uganda. Daar melden zich afnemers uit zowat de hele wereld. Maar voor ieder erts apart staat België als grootste klant genoteerd. De bedrijven, die daarvoor verantwoordelijk zijn, weten pertinent zeker dat hun waar uit Kivu komt, en zijn met naam en toenaam op uw departement bekend. In het federale Parlement circuleren ideeën — ook in uw eigen senaatsfractie meneer de minister — om die hele handel en de rol daarin van Belgische bedrijven grondig uit te pluizen en oplossingen te zoeken, die én de milities droogleggen én tegelijk de belangen van de artisanale mijnwerkers vrijwaren. Meerderheid en oppositie kunnen hier bewijzen dat het leed van de Kivu-bevolking zwaarder weegt dan partijpolitieke belangen. En met de vrucht van hun studiewerk kunt u dan, meneer de minister, in 2010 het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie opfleuren. ‘De mensen' van Kivu ten bate.

Walter Zinzen, Ex-vrt-journalist en Congokenner

DS, 23-10-2009