Kerncentrales promoten energieverspilling


Voor de kleine groep energiebaronnen in ons land is hij al decennialang een luis in de pels. De Antwerpse energie- en milieu-econoom Aviel Verbruggen hamert al dertig jaar koppig op dezelfde nagels. Zoals: kerncentrales stimuleren energieverspilling.


U bent een van de weinige Belgen die deelnemen aan de bijeenkomsten van het grote internationale klimaatforum, Intergovernemental Panel of Climate Change. Heeft dat u pessimistischer gestemd over de opwarming van de aarde? Moet ik u een doemdenker noemen?

‘Noem mij maar een realist. Of beter, ik probeer realistisch te zijn. Het is natuurlijk zo dat niemand volstrekt neutraal kan blijven als je wordt geconfronteerd met uitdagingen die zo enorm groot zijn en een gigantische impact kunnen hebben op de toekomst van de hele aarde. Ik ben ook maar een mens.'

‘Ik hecht er heel veel belang aan in totale onafhankelijkheid de feiten te analyseren. Ik voel me niet geroepen om de belangen van iemand anders te gaan verdedigen. Of ik nu voor of tegen de kerncentrales ben, ik word er niet rijk van.'

‘En ik ga ervan uit dat ik een tamelijk realistische kijk heb omdat ik vertrek vanuit een van de belangrijkste wetten die de economie in beweging zet en die elke burger drijft. Namelijk geld. Zoals de architect constant de wet op de zwaartekracht voor ogen moet houden, moet een econoom zoals ik constant oog hebben voor de invloed van geld op het menselijke gedrag. De factuur die hij moet betalen, drijft de mens.'

‘Ik zeg dat al dertig jaar tegen de beleidsvoerders. Mensen zullen enkel spaarzamer omspringen met energie als ze ondervinden dat het hen geld kost, omdat de overheid verspilling systematisch financieel bestraft. Zolang de beleidsvoerders en grote internationale organisaties dat blijven ontkennen, gebeurt er niets.'


U zegt het al dertig jaar...

‘Ik weet het. U gaat nu vragen of ik me niet als de roepende in de woestijn voel?'


Is dat dan niet het geval?

‘De Belgische regering begint nu toch ook maatregelen te nemen om de verbruikers te doen betalen voor de milieuschade van het autorijden. De beslissing van de Belgische regering om de accijnzen op diesel te verhogen en de CO2-impact te belasten, is een zeer goede zaak.'


De Belgische regering heeft dus de boodschap begrepen?

‘Een of twee individuele maatregelen nemen volstaat natuurlijk niet. Een ad hoc-aanpak is geheel onvoldoende om de klimaatopwarming tegen te houden. Het heeft overigens evenmin zin om iemand aan te zetten om energie te besparen als die spotgoedkoop is. Het is absurd om oproepen te doen om minder op reis te gaan met het vliegtuig als het maar 30 euro kost om naar Rome te vliegen.'

‘Er moet een systematische, doordachte strategie ontwikkeld en uitgevoerd worden die elke energieverspilling aanpakt en waarbij een juiste prijs voor energie zeer belangrijk is.'


Als u stelt dat alleen de factuur energieverbruikers aanzet om hun consumptie aan te passen, dan moet u toch een voorstander zijn van hoge energieprijzen zoals we die vorig jaar en eigenlijk ook nog vandaag kennen.

‘De hoge prijzen hebben de energieverbruikers in Europa en de Verenigde Staten inderdaad aan het denken gezet. De milieubewegingen hebben de hoge energieprijzen toegejuicht, maar ze hebben zich niet gerealiseerd dat de extra-inkomsten bij de verkeerde partijen terechtgekomen zijn. Het heeft er vooral voor gezorgd dat de inkomsten van de landen van de Opec — de organisatie van Olieproducerende landen — en de olieproducenten in het algemeen enorm zijn gestegen.'

‘Het grote probleem is wat zij met al deze extra-inkomsten doen en zullen doen. De strijd tegen de klimaatopwarming en de noodzakelijke grote investeringen in hernieuwbare energie zijn er in ieder geval niet mee gebaat.'

‘Ten eerste zijn door de hoge olieprijzen heel wat financiële middelen uit de Westerse industriële wereld weggevloeid. Met als gevolg dat er hier veel minder geld beschikbaar is voor investeringen in broeikasarme of hernieuwbare energieprojecten.'

‘Daarbij komt nog dat de olieproducenten het extra geld in de eerste plaats stoppen in projecten waardoor zij hun olieproductie op peil kunnen houden of zelfs verhogen. En dat doen ze natuurlijk vanuit de optiek dat we wereldwijd massaal olie zullen blijven verbruiken. Met alle gevolgen van dien voor het klimaat.'


Wat moet er dan wel gebeuren?

‘De energieprijzen moeten omhoog. Dat moet wel stapsgewijs gebeuren en de overheid moet er goed over waken dat de extra-inkomsten goed benut worden. Zo moet het geld dat binnenkomt systematisch gebruikt worden om technologische vernieuwingen aan te moedigen die ervoor zorgen dat er veel efficiënter en spaarzamer omgesprongen kan worden met energie.'

‘Vergelijk het elektriciteitsverbruik in de Verenigde Staten en in Japan en je constateert dat de Amerikanen per persoon dubbel zoveel stroom verbruiken als in Japan. Wat in Japan kan, moet toch ook in de VS kunnen. Het energieverbruik van de Europeanen ligt overigens ook hoger dan dat van Japan.'


Een overheid die voluit gaat voor hogere energieprijzen maakt zich niet populair bij de verbruikers?

‘Weet je wat we al ruim 200 jaar aan het doen zijn? We zijn allemaal sluikstorters. CO2, fijn stof: als energieverbruikers droppen we onophoudelijk zwerfvuil in de natuur. En dat komt omdat de overheid nalaat om ons te doen betalen voor de opruiming van dat zwerfvuil. Het is toch niet meer dan logisch dat we de juiste prijs betalen om te vermijden dat natuur en milieu, de twee belangrijkste publieke goederen voor de mensheid, beschadigd worden.'

‘We hebben in Vlaanderen overigens al het bewijs geleverd dat een correcte prijszetting resulteert in de oplossing van serieuze milieuproblemen. De milieuvriendelijke afvalophaling en afvalverwerking in Vlaanderen is dankzij de invoering van heffingen op het storten van afval en de oprichting van de Openbare Afvalstoffenmaatschappij (Ovam) een groot succes geworden.'


U stelt veel hoop in de overheid. Maar bent u niet te naïef? Kijk naar de afspraken die de Belgische overheid met Electrabel aan het maken is. Electrabel wil een bijdrage aan de overheid betalen voor het langer openhouden van de kerncentrales. Of dat geld terechtkomt in initiatieven die het energieverbruik terugdringen of hernieuwbare energieprojecten valt af te wachten.

‘Ik voel me er niet voor verantwoordelijk dat de invoering van taksen en heffingen op energie misbruikt worden, maar ik realiseer me wel dat het geld niet meteen gaat naar het stimuleren van energie-efficiëntie.'

‘Er is een tijd geweest dat Electrabel-mensen mij er voortdurend op wezen dat ik niets moest verwachten van de overheid en tegelijk aangaven dat hun bedrijf er wel alles aan deed om zeer kostenbewust elektriciteit te produceren. Ik kon hen geen ongelijk geven. Maar tegelijkertijd is het ook zo dat Electrabel zich weinig of geen moeite heeft getroost om in ons land technologische vernieuwing te ondersteunen. Bijvoorbeeld rond windenergie. Ons land was in de jaren tachtig een windenergiepionier. Maar Electrabel was niet geïnteresseerd om de verdere ontwikkeling te ondersteunen. De lijn tussen kostenbewust handelen en gierig zijn is soms heel vaag.'


Het lijkt me logisch dat iemand die zeer begaan is met het terugdringen van de broeikasgassen voluit gaat voor energieproductie die weinig of geen CO2 oplevert. Kerncentrales met hernieuwbare energie uit wind, zon en biomassa lijkt de perfecte combinatie.

‘Dat lijkt zo, maar de twee kunnen niet gecombineerd worden. De geschiedenis heeft bewezen dat kernenergie mee verantwoordelijk is voor de energie-obesitas op aarde. De elektriciteitsproductie van kerncentrales is zeer constant. Aangezien je elektriciteit niet kan opslaan, moet die energie meteen verbruikt worden.'

‘Daarbij komt nog dat elektriciteit uit kerncentrales enkel goedkoop wordt wanneer je kernreactoren in serie bouwt. Kernenergie is immers een zeer dure technologie. Zie maar wat er momenteel gebeurt in Finland. Daar zijn ze een kerncentrale aan het bouwen die al twee jaar achterligt op schema en waarvan de kosten al twee keer hoger liggen dan gepland.'

‘Kernenergie wordt enkel goedkoop als je het op massale schaal produceert. Zoals in Frankrijk gebeurt. Maar om al deze elektriciteit kwijt te geraken, moet de vraag naar stroom opgedreven worden.'

‘Als je de verbruikers wil laten sporten en diëten om van zijn energie-obesitas af te geraken, moet je ervoor zorgen dat ze het volhouden. Wie de kerncentrales openhoudt of pleit voor een herleving van de kernenergie, biedt de verbruiker de kans om te hervallen in zijn energie-obesitas.'

‘Daarbij komt nog dat hernieuwbare energie eigenlijk een concurrent is van kernenergie. Sommige vormen van elektriciteitsproductie zoals gasgestookte centrales kan je stilleggen en opstarten naargelang het verbruik. Dat kan je niet bij kerncentrales en hernieuwbare energie.'

‘Bovendien zijn kerncentrales een typisch voorbeeld zijn van het feit dat je niet de echter prijs betaalt. Zo'n centrale produceert misschien veertig jaar lang goedkope stroom, maar dat komt omdat een aantal risico's afgewenteld worden op de samenleving en op de toekomstige generaties.'

‘Neem nu het veiligheidsrisico. Iedereen vindt het logisch dat wie met een auto rijdt een verzekering heeft en dat wie een huis bezit een brandverzekering neemt. Hoeveel Belgen zijn er niet die elk jaar trouw hun brandverzekering betalen, maar nog nooit een schadegeval hebben gehad en bovendien hopen dat ze nooit geconfronteerd worden met een brand.'

‘We zitten met de kerncentrales toch in dezelfde situatie. De hoop is dat we nooit geconfronteerd zullen worden met een ongeval. Komt daar nog bij dat er alles aan gedaan wordt om de kans op een accident te minimaliseren.'

‘Het is dan toch niet meer dan logisch dat de uitbaters van de kerncentrales een brandverzekering hebben. Het probleem is dat geen enkele verzekeraar het echt aandurft om een kerncentrale te verzekeren tegen ongevallen, omdat niemand financieel opgewassen is tegen de betaling van de rekening.'

‘Kijk naar de kerncentrale van Doel. Antwerpen ligt bij wijze van spreken onder de rook van deze kerncentrale.'


De Belgische regering heeft besloten om de drie oudste kerncentrales langer open te houden omdat anders de energievoorziening van ons land in het gedrang kan komen. Deelt u deze mening?

‘Ik begrijp de bezorgdheid. België heeft sinds de wet op de sluiting van de kerncentrales in 2003 echter heel wat tijd verloren. Eigenlijk is toen een totaal verkeerd signaal gegeven. De overheid had in 2003 niet enkel een wet op de kernuitstap moeten maken, maar tegelijk ook een hernieuwbare energiewet. Wat er nu gebeurt, was jaren geleden al te voorspellen.'

‘Ik heb er wel een groot probleem mee dat de overheid zijn beslissing neemt op basis van een zogenaamd expertenrapport. De regering heeft het graag over een commissie van buitenlandse experts. Ik stel vast dat de commissie vooral bestond uit Belgen, van wie de meesten dan nog nauw verbonden zijn met de overheid. En de buitenlandse experts lijken mij vooral te fungeren als excuus-Truus.'

‘Ik stel vast dat het rapport is voorbijgegaan aan antwoorden op vragen zoals: hoe en waarom is België tekort geschoten wat hernieuwbare energie betreft?'

‘Weet u dat ik in 1987 al een eerste studie heb gemaakt over de geleidelijke sluiting van de kerncentrales? De kerncentrales waren toen al perfect te vervangen door een combinatie van gasgestookte centrales, warmtekrachtkoppeling, hernieuwbare energie en efficiënter energieverbruik. Maar de politici waren in de jaren negentig van vorige eeuw niet geïnteresseerd in zo'n aanpak. Daarmee waren geen stemmen te winnen, vonden ze toen.'


Wat moet er volgens u dan in België zeker gebeuren?

‘In ieder geval is er grote nood aan een doordachte belastinghervorming die aanzet om voortdurend efficiënter om te springen met energie.'

‘Tegelijk moet de hernieuwbare energiesteun grondig herbekeken worden. De overheid heeft wild met geld gegooid om zonne-energie te stimuleren. Dat is vooral een cadeau gebleken voor de middenklasse.'

‘En je kunt er verder niet omheen dat Electrabel honderden miljoenen aan het verdienen is dankzij de hernieuwbare energiesteun.'


Hoopt u nog dat Electrabel en de overheid nog ooit naar u zullen luisteren?

‘Wat Electrabel betreft, maar ik me geen illusies. Zij hebben mij uitgeschakeld. Er is zelfs een tijd geweest dat Electrabel-mensen me systematisch de rug toekeerden om duidelijk te maken dat ze niet met mij wilden praten.'


De overheid laat u blijkbaar ook links liggen. De voorbije tien jaar zijn er drie grote Belgische energierapporten gemaakt. Maar u werd er nooit bij betrokken als expert.

‘Ik was wel gevraagd om deel uit te maken van de groep die het eerste energierapport heeft gemaakt. Maar ik heb ervan afgezien toen bleek dat we niet konden beschikken over informatie die volgens mij noodzakelijk was om de toekomst van de energievoorziening van ons land te kunnen beoordelen. Dan weet je dat de kans groot is dat je als expert wordt gerold.'


Waarom geeft u het niet op?

‘Het is net zoals met de ondergang van het Romeinse rijk. Dat rijk had geen toekomst meer wegens zijn gewelddadige samenleving en zijn decadentie. Maar in datzelfde Romeinse rijk was er wel een groeiende groep van mensen die geloofden in een andere toekomst. Die gaven het niet op ondanks de vervolgingen. '

'Vandaar dat ik het ook niet opgeef. Ik ben ervan overtuigd dat de manier waarop we op onze aarde sinds de Tweede Wereldoorlog energie verbruiken niet vol te houden is.'


DS, 17-10-2009 (Pascal Sertyn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB