De mediamagnaat en het lichtgewicht


Labour lijkt af te stevenen op een onvermijdelijke nederlaag bij de volgende verkiezingen. De sfeer in de partij is somber. Nu is ze ook nog de steun van The Sun, de grootste Britse krant, kwijt.


Een zwarte limo stopt voor een statig burgerhuis in Kensington. De passagier, een oudere, statige man, stapt uit. De huisdeur zwaait open en de bewoner, een jonge veertiger, verwelkomt zijn gast met een brede glimlach maar knikkende knieën.

Niemand lette op de dure wagen en zijn al even dure eigenaar. Zulke taferelen spelen zich wel vaker af in dit deel van Londen, waar prinses Diana en een rist lagere royals lange tijd een paleisje deelden. Niemand besefte dat hier geschiedenis werd geschreven.

Vandaar de knikkende knieën. De veertiger wist maar al te goed dat zijn diner moest slagen, dat hij een goede indruk op de oudere man moest maken. Toen hij maanden later, in augustus 2008, een uitnodiging kreeg van zijn gast voor een tochtje met de Rosehearty, diens jacht dat aangemeerd lag op het Griekse eiland Santorini, wist hij dat hij geslaagd was. Na afloop bood de schoonzoon van de schipper hem zelfs een lift aan in zijn Gulfstream IV naar Turkije, waar zijn familie op vakantie was.

Se non è vero, è ben trovato en het verhaal van de ontluikende liefde tussen de oude mediamagnaat en de jonge politicus, zoals verteld door de Britse media, zal ongetwijfeld deel gaan uitmaken van de Britse politieke mythologie.

Rupert Murdoch, de Australische Amerikaan wiens wereldwijde media-imperium onder meer de Britse kranten The Sun, The Times en de televisiezender BskyB omvat, had nooit onder stoelen of banken gestoken dat hij de jonge leider van de Conservatieve partij, David Cameron, maar een ‘lichtgewicht' vond.

Murdoch houdt niet zo van mensen die het geld en de connecties in de schoot geworpen krijgen. En Cameron stamt uit wat men ‘de betere milieus' pleegt te noemen. Margaret Thatcher en Ronald Reagan zijn meer Murdochs type politicus: van eenvoudige afkomst, maar er geraakt door hard werk en talent.

De toenadering tussen Murdoch en Cameron was zorgvuldig voorbereid door hun beider entourages. Op het dinertje in Kensington was Murdoch vergezeld van Rebekah Wade, de hoofdredactrice van The Sun, die nauw samenwerkte met haar ex-collega Andy Coulson, die Camerons woordvoerder was geworden. En Murdochs zoon James was beste maatjes met Camerons rechterhand, George Osborne.

Op die manier rijpte het idee om het volle gewicht van The Sun, de grootste Britse krant – drie miljoen exemplaren, acht miljoen lezers per dag – achter de Conservatieven te gooien. En zo titelde het boulevardblad vorige woensdag: ‘Labour's Lost It'.

Het was een grandioze coup de théâtre: de nieuwsuitzendingen van de volgende ochtend gingen stuk voor stuk over de ontrouw van The Sun. Browns speech op zijn jaarlijks partijcongres in Brighton werd compleet weggedrukt, tot grote ergernis van de premier, die zijn interviewers verweet hem ‘onder valse voorwendsels' voor hun microfoon te hebben gelokt.

Het Labourcongres ging de mist in. Op de tribune in de Congreszaal werd The Sun verscheurd en werden de socialisten opgeroepen om de krant te boycotten. Alleen de minister van Handel, Peter Mandelson, reageerde eerder laconiek. Soms win je, soms verlies je, moet hij gedacht hebben. Veertien jaar geleden was hij immers de architect van een soortgelijke coup geweest.

Tony Blair, destijds vers aan het roer van Labour, vloog in 1995 naar het Australische Hayman Island om er een bijeenkomst van de directeurs en hogere kaderleden van Murdochs News Corporation toe te spreken over zijn droom voor een New Labour en een New Britain. De knieval resulteerde in een steunbetuiging van The Sun voor Labour bij de parlementsverkiezingen van 1997. Blair won die met een overweldigende meerderheid.

Maar was het The Sun Wot Won It, zoals de krant na de verkiezingen van 1992 claimde? De ochtend van die stembusgang pakte de tabloid uit met een foto van Labour-leider Neil Kinnock in een gloeilamp en het opschrift: Als Kinnock vandaag wint, wil de laatste die Groot-Brittannië verlaat dan het licht uitdoen?

Murdoch geniet van zijn macht. Hij wil niet zomaar een rijke mediamagnaat zijn. Hij gedraagt zich als een ‘traditionele eigenaar', legde hij in 2007 tijdens een hoorzitting in het Hogerhuis uit. Met andere woorden: hij bepaalt de politieke lijn van de krant. Hij decreteert welke politieke partij wordt gesteund.

Murdoch is echter op de eerste plaats een zakenman. En zijn steun komt, zo wordt gezegd, niet zonder voorwaarden. Zo zou Blair destijds hebben moeten zweren dat hij de Europese eenheidsmunt buiten zou houden. Cameron zou hebben moeten beloven de mediawaakhond Ofcom die BSkyB's sportuitzendingen wilde beperken, aan de leiband te leggen.

Maar zorgde The Sun telkens voor het keerpunt in de verkiezingsstrijd? Acht miljoen lezers, het is niet niks. Maar beweren dat ‘It Was The Sun Wot Won It', getuigt van zelfoverschatting.

Dat blijkt ook uit onderzoek in de Verenigde Staten, waar de kranten ook bij elke verkiezing partij kiezen, zij het meestal op een iets democratischer manier. De kandidaten krijgen er de kans om zichzelf aan te prijzen tegenover de hoofdredactie, commentatoren en chefs, waarop die na een soms stevig debat stemmen.

De bocht van The Sun is eerder een symptoom, een teken des tijds, geen oorzaak. ‘De beslissing van de krant geeft wel aan dat de situatie voor Labour nog moeilijker is dan algemeen aangenomen', zegt Carolina Matos van de London School of Economics aan de telefoon.

Maar er is meer aan de hand met Labour dan het verlies van een krant. De partij is na twaalf jaar kapot geregeerd, uitgeblust en dringend toe aan een zuurstofkuur. ‘Murdoch voelt haarfijn de gemoedsgesteltenis van de kiezers aan', zegt de hoogleraar.

Murdoch is van huize uit zeker een conservatief. ‘Maar media-eigenaars kunnen gemakkelijk hun ideologie opzijzetten. Het publiek verlegde zijn loyaliteit en dus schaarde ook Murdoch zijn krant achter Cameron, ook al had hij in het begin geen hoge pet van hem op. Zijn gesprekken met de Conservatieve leider hebben die slechte indruk evenwel weggewerkt. De contacten met Cameron geven ook aan dat Murdoch vindt dat Brown niet geschikt is als premier.'

Een eerste aanwijzing van de nakende bocht kwam er toen de krant begin vorig jaar de conservatief Boris Johnson aanprees als burgemeester van Groot-Londen, eerder dat de zittende socialist Ken Livingstone, op wie de kiezers uitgekeken waren.

Dat wil niet zeggen dat een stellingname van een krant helemaal geen invloed heeft op het stemgedrag. Maar zeker niet alle lezers lopen braafjes in het gelid. In 1992, toen The Sun er prat op ging de overwinning in de schoot van de Conservatieven te hebben geworpen, stemde slechts 45 procent van de lezers voor deze partij. En in 1997 toen de krant kopte ‘The Sun steunt Blair', volgde slechts 52 procent.

‘De invloed van zo'n steunbetuiging is vooral groot op het meest apolitieke, slechtst geïnformeerde deel van de lezers', zegt Matos. Vandaar dat de Labour-top toch niet zo gelukkig was toen ze vorige dinsdagavond vernam wat The Sun van plan was.

‘Op de langere termijn kan een conservatieve tabloid wel een conservatief electoraat opbouwen', meent Matos. De dagelijkse berichtgeving is echter belangrijker dan de spectaculaire steunbetuiging. Jarenlang had The Sun Europa in een kwaad daglicht gesteld en zijn lezers verhalen opgedist als zou ‘Brussels' eisen dat bananen recht moeten zijn en komkommers krom. Toen het zich dan achter de pro-Europese Blair schaarde, betekende dat niet dat de Sun-lezers plots Eurofielen werden. Blair bleef op grote weerstand stuiten met zijn Europees beleid.

Waarom gebruikt Murdoch The Sun en niet zijn prestigieuze vlaggenschip The Times voor zijn stunts? The Sun is toch eerder gespecialiseerd in de omvang van de borsten van de ‘girl on page three' dan in politiek? De keuze heeft volgens Matos niet alleen te maken met de gigantische oplage van de tabloid, maar vooral met de aard van de lezers.

The Times richt zich tot de goed opgeleide, spraakmakende elite. Die is veel minder gemakkelijk te beïnvloeden dan het arbeiderspubliek van The Sun.

Veel van die kiezers uit de lagere middenklasse hebben Labour de jongste jaren ontgoocheld de rug toegekeerd. ‘Er ging dus een lange evolutie vooraf aan wat woensdag gebeurde', zegt Matos.

Uiterlijk op 3 juni 2010 moeten in het Verenigd Koninkrijk verkiezingen plaatsvinden en, ook al heet het dan officieel niet zo, de campagne is begonnen. Labour lijkt zich bij de komende nederlaag te hebben neergelegd. Ministers mijmeren over het leven na de regering en parlementsleden kijken uit naar een nieuwe baan. De sfeer in de bars en eethuisjes van Brighton was somber.

Het ontbindingsproces van Labour is eigenlijk al heel lang bezig. Sinds 2004 om precies te zijn, kort nadat Britse troepen naast Amerikaanse Irak waren binnen gemarcheerd. Deelname aan de oorlog kostte Blair uiteindelijk zijn job en in 2007 moest hij plaats ruimen voor zijn oude rivaal, de minister van Financiën Gordon Brown.

Zijn hele carrière had Brown van het premierschap gedroomd en toen die droom uiteindelijk werkelijkheid werd, in 2007, was Labour gedoemd. Zelf is de weinig charismatische Schot nooit echt geliefd geweest. Sarah, de twitterende first lady, is populairder dan de premier. Het schandaal rond de buitensporige kostenrekeningen van de parlementsleden dit voorjaar zorgde ten slotte voor Camerons definitieve doorbraak als kandidaat-premier.

Dat is het normale cyclische proces van dood en herrijzenis in een tweepartijensysteem – of om de Liberal Democrats geen onrecht aan te doen: tweeëneenhalf partijen. Zo'n verblijf op de oppositiebanken kan evenwel tergend lang duren. Voor de Conservatieven nu al twaalf jaar. Achttien jaar voor Labour, van 1979 tot '97.

Het is een tijd van herbronning, maar ook van intriges, ruzies en afrekeningen. Nadat ze onder John Major van de kaart geveegd werden, versleten de Conservatieven drie leiders voor Cameron in 2005 aantrad en met de partij aan een steile klim in de peilingen begon.

En als de jaren tachtig, toen de fracties elkaar verscheurden en uiterst links de partij in een houdgreep hield en compleet onverkiesbaar maakte, enige indicatie bieden, dan wacht Labour geen aangename tijd.


DS, 03-10-2009 (Evita Neefs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB