actualiteitsforums - Enkele post bekijken - Protest aan scholen verboden

'De hoofddoek is een ernstig probleem'

Voor het eerst is Karin Heremans het schooljaar onder politiebegeleiding begonnen. De bedreigingen die ze sinds de invoering van een hoofddoekenverbod heeft gekregen, laten niets aan de verbeelding over. 'Maar dit is een weloverwogen beslissing. We komen er niet meer op terug.'

'Loop je even met me mee tot aan de hoofdingang?' Het is vrijdagochtend, en aan de zij-ingang van het Koninklijk Atheneum aan de Antwerpse Rooseveltplaats staan voor de vierde dag op rij betogende moslima's. Een veertigtal vrouwen protesteert tegen het hoofddoekenverbod dat Karin Heremans eind juni op school heeft ingevoerd (het protest is minder hevig dan voor de schoolpoort van het filiaal in Hoboken, zie hiernaast). De directrice heeft geen zin om de confrontatie weer aan te gaan.

'Ik hoop dat het protest snel afneemt, zodat meisjes zich weer durven in te schrijven', zegt ze. 'Er zijn nu 85 leerlingen ongewettigd afwezig. Velen van hen durven louter door de groepsdruk niet terug te komen. Hun ouders krijgen telefoontjes, aan de schoolpoort worden leerlingen geïntimideerd en er is een e-mailcampagne gericht aan de “broeders en zusters,. We hebben zelfs iemand betrapt die de school was binnengedrongen en op de speelplaats de namen van de aanwezige meisjes noteerde.'

'Die 85 leerlingen hebben het onderwijs heel hard nodig, maar zijn nergens ingeschreven. Ik hoop dat volgende week toch zeker een deel van hen terugkomt. De voorbije dagen zijn toch al enkele groepjes weer binnengedruppeld, al dan niet met een haarband. Want een brede haarband laten we uiteraard wel toe.'

Het hoofddoekenverbod is er gekomen omdat er volgens Heremans in het atheneum een radicalisering bezig was. 'De voorbije drie jaar zijn we van de helft moslims naar tachtig procent gegaan', zegt ze. 'En dat ging samen met een toenemende druk op de leerlingen die geen hoofddoek droegen.' Precies om die discriminatie te stoppen, heeft de school - net zoals de meeste andere scholen in Antwerpen - religieuze symbolen helemaal verboden. Met een gespannen start van het schooljaar tot gevolg.

Had u deze heisa verwacht?

'Eigenlijk wel. Ik had alleen niet verwacht dat het meerdere dagen zou duren. Dat is vermoeiend, omdat het moeilijk argumenteren is. Sommigen zijn echt niet bereid tot enig compromis, zij stellen hun godsdienst boven alle principes. Maar als je samenleeft, moet iedereen toch soms eens toegevingen doen, zodat het geheel leefbaar blijft. Dat inlevingsvermogen mis ik bij de moslims die nu protesteren.'

'De eerste schoolweek was bovendien extra druk omdat we net een fusie van de middenschool en secundaire school hebben gedaan. De klassen zijn herverdeeld, en er is een gemeenschappelijke leraarskamer gekomen. Dat was ook nog even wennen.'

Hoe gaat u met het protest tegen het hoofddoekenverbod om? U blijft praten?

'Ik denk dat het heel belangrijk is om te blijven praten, om voor iedereen duidelijk te maken dat we bij deze beslissing blijven. Ik probeer zo beheerst mogelijk te communiceren, om uit het conflict te blijven. Al is dat niet altijd even gemakkelijk, want soms ben ik vanbinnen echt boos.'

Toch staat u in het midden van de storm. Hoe zwaar is dat?

'Het slorpt veel energie op en 's avonds ben ik meestal heel moe. Maar ik slaap goed, dus dat valt goed mee. Maar ik heb het gevoel dat we dit echt moeten doen. Met dit hoofddoekenverbod hebben we het signaal gegeven: beste iedereen, buig jullie eens over dit probleem. Dat is trouwens net hetzelfde als wat de vrouwen van BOEH! (Baas Over Eigen Hoofd, koepel van feministische organisaties, red.) vragen, dat over de hoofddoek eens ernstig gediscussieerd wordt.'

'De hoofddoekenproblematiek is veel ernstiger dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. De hoofddoek heeft met gelijke onderwijskansen te maken. De hoofddoek is steeds meer een politiek symbool geworden, en niet religieus. Het is steeds meer de uiting van een groep mensen die zich afzetten tegen de rest van de samenleving. Deze week zei een leerling: “Eindelijk zijn we weer gelijkwaardig,, er is geen onderscheid meer tussen meisjes met hoofddoek en meisjes zonder.'

'Ik put mijn energie ook uit het lerarenteam. In het atheneum werken leraars met passie. Hier leeft echt het gevoel dat een leraar een belangrijke maatschappelijke taak heeft. Wanneer een leraar bijvoorbeeld hoort dat een oud-leerling in het hoger onderwijs is geslaagd, dan is die daar oprecht trots op. Passie is bijvoorbeeld ook het voorstel van de leraars zelf om al op 17 augustus te beginnen werken, met de zomerklasjes voor taalbegeleiding.'

Voor u directeur werd, gaf u les in de kunsthumaniora. Hoe bepalend is dat geweest?

'In het kunstonderwijs heb ik geleerd om creatief met de dingen om te gaan. Ik heb geleerd om bij een probleem onmiddellijk al aan een oplossing te denken en te bespreken, in de plaats van het probleem eerst nog uit te vergroten. Die reflex is in de hele school binnengedrongen na de brand in het atheneum in 2003. Toen is de feestzaal van de school volledig uitgebrand. Dat was een gigantische crisis, en die zijn we met z'n allen doorgekomen. Sindsdien hebben veel leraars die manier van denken overgenomen: een probleem direct aanpakken. Soms tot ergernis van anderen, die ons te positief vinden.'

Hebt u bewust voor de baan van directeur gekozen?

'Nee, dat is heel toevallig gekomen. Eigenlijk kon ik in 2001 op de pedagogische begeleidingsdienst van het Gemeenschapsonderwijs aan de slag om er het creatieve taal- en literatuuronderwijs uit te werken. Maar vlak voor ik daar zou beginnen, kreeg ik de vraag om in Antwerpen directeur te worden. Ik dacht: waarom niet? Het leek me een uitdaging, het atheneum was zogezegd een probleemschool. Ik ben intussen wel in die rol gegroeid, maar in het begin was het zeker niet gemakkelijk. Ik kwam uit een heel andere wereld, het kunstonderwijs. Bovendien woonde ik toen nog in Lier, ik was niet zo vertrouwd met de Antwerpse context.'

Bent u nog steeds politiek geëngageerd? Tot voor kort was u actief in de SP.A-afdeling van Lier.

'Sinds ik twee jaar geleden naar Antwerpen ben verhuisd, is dat hoofdstuk afgesloten. Ik breng het gelijkekansenbeleid nu in de praktijk, en dat geeft me meer voldoening.'

'Stel dat ik in de politiek was gebleven. Stel dat ik tot parlementslid zou zijn verkozen, dan was ik waarschijnlijk ook met taal en gelijke onderwijskansen bezig. Ik zou in het parlement dan een voorstel doen, maar het zou daarna nog een eeuwigheid duren voor dat werkelijkheid werd, wegens de vele discussies en commissies. Wanneer ik nu als directeur een voorstel heb, dan voer ik dat gewoon uit. Op het ministerie van Onderwijs kijken ze nu naar ons, om te zien hoe wij bepaalde problemen oplossen.'

U bent niet bitter over de politiek?

'Ik ben dat wel geweest. Ik wilde vernieuwing brengen in de SP.A in Lier, maar ben op de behoudsgezinde partijkern gebotst. Dat heeft wonden nagelaten. Maar door mijn verhuizing naar Antwerpen voel ik me daar veel beter bij, anderen bekijken me neutraler. Voordien werden al mijn beslissingen als directeur politiek bekeken, terwijl die niets met de politiek te maken hadden. Ik wilde gewoon goed doen voor iedereen - en ik ben wel links, maar ik vind ook dat je grenzen moet kunnen stellen.'

'Wat me in de politiek ook stoorde, was dat politici heel moeilijk hun eigenbelang opzij konden schuiven. Ik heb geprobeerd om verschillende progressieve groepen in Lier te laten samenwerken. Maar ik ben telkens weer op die persoonlijke belangen gebotst. Er was wel een gemeenschappelijke visie, maar het lukte nooit om het eigenbelang te overstijgen.'

'Dat is het grote verschil met een school. Hier hebben we een gemeenschappelijke behoefte, we gaan er samen voor. We hebben ook een gemeenschappelijke visie, maar daar hebben we hard aan gewerkt. Ik doe heel veel inspanningen om alle leraars daar voortdurend te blijven bij betrekken. Dat is een opdracht die politieke partijen bijvoorbeeld nu vergeten. Ze verwaarlozen hun basis, ze doen geen moeite om hun onderliggende structuur mee te krijgen.'

U hebt twee dochters, van 16 en 19 jaar. Hoe reageerden zij op het hoofddoekenverbod?

'Ik heb het hen pas op het einde van hun examens verteld, de avond voor ik het officieel zou aankondigen. Ze zijn het eerste moment erg geschrokken. Ik kon het hen niet vroeger zeggen, omdat ze dan nog midden in de examens zaten. Die aankondiging raakte ook hen, onder meer omdat er politiebewaking zou komen.'

'Mijn linkse dochters waren het natuurlijk eerst niet met mij eens. Ik zei dat ik daar vroeger ook tegen was, maar dat er nu excessen waren. En dat ik bij dergelijke excessen niet anders kon dan een algemene regel op te leggen, om iedereen te beschermen. Dat heeft hen wel overtuigd.'

U kreeg politiebewaking. Werd u dan telkens van huis naar school begeleid door een politieagent?

'Op school was er enkele dagen een agent in burger aanwezig. Dat is deze week trouwens ook het geval. Ook thuis zouden ze discreet een oogje in het zeil houden. Ik heb er nog niets van gemerkt, maar misschien is er wel bescherming geweest.'

Is die bewaking er gekomen na bedreigingen?

'Eerst was er de boodschap zelf, die gevoelig lag en dus politiebescherming vereiste. Daarna zijn de bedreigingen gekomen, vooral de verbale bedreigingen op straat, die de bescherming nodig maken. Die dreigementen komen trouwens opvallend vaak van oudere mannen.'

Krijgt u voldoende steun van de Antwerpse politiek?

'We voelen ons een beetje in de steek gelaten door de schepen van Onderwijs, Robert Voorhamme (SP.A). Hij houdt zich het liefst ver weg van het hoofddoekenprobleem. Ik begrijp dat wel, een standpunt over de hoofddoek behoort tot de vrijheid van de scholen. Maar ik vind wel dat er iets meer inspanningen zouden mogen zijn om iedereen daarover samen te brengen en dat te bespreken. Want de hoofddoek is een cruciaal element in het gelijkekansenbeleid.'

'In het algemeen geeft het stadsbestuur wel impulsen aan het onderwijs, onder meer door projecten te financieren. Maar dat is allemaal ad hoc en nogal vrijblijvend. Ik vind dat een schepen van de stad meer mag sturen, gezien de socio-economische situatie van veel gezinnen in Antwerpen - uiteraard met respect voor de autonomie van de scholen. Bijvoorbeeld rond taalbeleid, of om de brug te maken tussen onderwijs en werkgelegenheid in de haven. Het gebeurt nu al wel, maar het is omslachtig en duurt zo lang.'

Wat is ten slotte uw eerste indruk van de nieuwe minister van Onderwijs, Pascal Smet?

'Hij lijkt wel een Duracell-konijn, met zoveel energie. Tegelijk lijkt het me een man met passie en bereidheid om naar het onderwijsveld te luisteren. Dat zijn toch al veelbelovende kwaliteiten.'

DS, 05-09-2009 (Pieter Lesaffer)