De rehabilitatie van Ted Kennedy


JOYCE CAROL OATES blikt terug op een donkere periode uit het leven van Ted Kennedy: de zaak-Chappaquiddick waarbij de senator na een auto-ongeval een jonge vrouw liet verdrinken. De zaak brak de politieke carrière van Ted Kennedy niet. En misschien was dat wel een goede zaak want Kennedy groeide uit tot 'de grootste Democratische senator in de geschiedenis'.


'Het leven van Amerikanen kent geen tweede bedrijf.' Deze wrange uitspraak van F. Scott Fitzgerald is al vaak gelogenstraft, maar nooit overtuigender dan in het geval van wijlen senator Ted Kennedy, wiens overlijden afgelopen woensdag werd bekendgemaakt. Je zou zelfs kunnen stellen dat Kennedy's carrière als een van de invloedrijkste Democratische politici van de 20ste eeuw, een iconische figuur, even machtig en even moreel raadselachtig als president Clinton, op wie Kennedy in veel opzichten leek, het gevolg was van zijn beruchte gedrag op de brug van Chappaquiddick in juli 1969.

Ironisch genoeg lijkt Ted Kennedy zich na dat dieptepunt in zijn leven en zijn loopbaan echt omgetoverd te hebben tot een ernstige, idealistische, onvermoeibare progressieve Democraat, naar het model van de vooruitstrevende Democratische partij van de jaren zestig en zeventig. Misschien was hij zelfs de grootste Democratische senator van de 20ste eeuw. Zijn onvermoeibare inspanningen voor de burgerrechten, de rechten voor gehandicapte Amerikanen, de gezondheidszorg, de hervorming van het kiesstelsel, zijn dappere stem tegen de oorlog in Irak (terwijl veel Democraten, onder wie Hillary Clinton, voor stemden) wijzen er niet alleen op dat het leven van Amerikanen wel degelijk een 'tweede bedrijf' kent, maar ook dat het Renaissanceconcept van de 'gelukkige val' hier van toepassing zou kunnen zijn: iemand 'valt' zoals Adam en Eva 'vielen'; iemand zondigt en heeft berouw en krijgt vergiffenis, op voorwaarde dat hij zijn leven betert.

Kennedy was 36, een senator uit Massachusetts wiens politieke loopbaan beredderd was door zijn vader, Joseph Kennedy, en geholpen door het familiefortuin. Als student had de universiteit van Harvard hem wegens examenfraude weggestuurd, maar mocht hij na druk van de familie terugkomen. Net als George Bush, ook een verwende jonge broer in een gefortuneerde, invloedrijke familie, wiens latere succes in de politiek weinig te maken had met zijn eigen klaarblijkelijke talent, verstand of ambitie, was Ted Kennedy ondanks twijfelachtige kwalificaties klaargestoomd voor de politiek.

Senator Kennedy, getrouwd en vader, had in Chappaquiddick gedronken en met jonge vrouwelijke assistenten van zijn broer Robert gefuifd, toen hij wegglipte in het gezelschap van Mary Jo Kopechne, 28 jaar. Toen Kennedy aan de brug van Chappaquiddick een bocht miste, de controle over het stuur verloor en in het amper twee meter diepe water belandde, kon Mary Jo Kopechne niet weg uit de auto.

Kennedy vluchtte en liet de jonge vrouw een verschrikkelijke dood sterven: ze verdronk niet, maar stikte na een urenlange doodsstrijd. Ongelooflijk genoeg gaf de senator het ongeval pas tien uur later aan, nadat hij een advocaat van de familie had geraadpleegd. Zijn verklaring voor zijn schandalige, verachtelijke, onmenselijke en onverklaarbare gedrag was nooit overtuigend: hij beweerde dat hij zijn hoofd had gestoten, 'verward' en 'uitgeput' was nadat hij keer op keer in het water had gedoken om de jonge vrouw te redden, en dan maar naar huis was gegaan om te slapen.

De media sprongen op de zaak en heel de wereld haastte zich naar Chappaquiddick om Kennedy's gedrag aan de kaak te stellen en over zijn toekomst te speculeren. Maar achteraf bekeken was het niet zo dom van de senator om een advocaat te bellen in plaats van hulp te zoeken voor de gevangen Mary Jo Kopechne.

Als Kennedy hulp had gezocht, zou hij de politie hoogst waarschijnlijk bewijsmateriaal tegen zichzelf in handen hebben gespeeld. Hij had vervolgd kunnen worden wegens dood door schuld of doodslag. De plaatselijke openbare aanklager was lang niet zo verontwaardigd over Kennedy's gedrag dan andere aanklagers hadden kunnen zijn: hij werd er alleen maar van beschuldigd dat hij verzuimd had een ongeval te melden en de plaats van een ongeval had verlaten. De straf: twee maanden voorwaardelijk.

Iedereen weet dat de Kennedy's altijd een familie geweest is die boven de wettelijke beperkingen staat die andere burgers in het openbare leven tot 'moreel' gedrag dwingen. Het beste voorbeeld daarvan is Chappaquiddick, en de erop volgende gewillige stilte van de familie Kopechne, die erin toestemde om nooit over de tragedie te spreken.

Je denkt automatisch aan Tom en Daisy Buchanan in Fitzgeralds The Great Gatsby, rijkelui die het normaal vinden dat zij er maar op los leven en dat anderen hun rotzooi opruimen. Een ander aspect van het verschijnsel is dat na de 'gelukkige val' - denk aan Joseph Conrads antiheld/held Lord Jim als een klassieke literaire analogie - onschuldigen als bijna rituele offers dienen.

Maar wat moet je besluiten als je het leven van een enkele jonge vrouw afweegt tegen de realisaties van de man die president Obama 'de grootste Democratische senator in de geschiedenis' heeft genoemd?

John Berryman, de dichter, vroeg zich ooit af: 'Is verdorvenheid oplosbaar in kunst?' Je zou het anders kunnen formuleren, in woorden die beter passen bij onze gepolitiseerde tijd: 'Is verdorvenheid oplosbaar in goede daden?'

Deze paradox staat centraal in een groot gedeelte van het openbare leven: mensen met een twijfelachtig karakter, mensen die wrede dingen doen, kunnen zich rehabiliteren door altruïstisch te handelen. De trouw aan een persoonlijke moraal lijkt minder belangrijk wanneer de openbare sfeer ons als een gigantische zon blind maakt voor al de rest.

Joyce Carol Oates, een van de prominentste Amerikaanse schrijfsters, is de auteur van 'Zwart Water', een door het incident in Chappaquiddick geïnspireerde roman.


DS, 29-08-2009 ( © The Guardian)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB