Speels zijn is geen kinderspel
We proppen onze agenda's vol afspraken en zijn meestal te uitgeput om iets leuks te doen met onze vrije tijd. Verstoppertje spelen zonder de kinderen? Collages maken en gospels zingen? In The School of Life kan het allemaal.
Pablo Picasso zei het al: 'Elk kind is een kunstenaar. Het probleem is om er een te blijven als je groot wordt.' Als kind leveren we ons volop over aan schilderwerkjes, liedjes verzinnen of auto's in elkaar knutselen, maar als volwassene komen we er zelden toe om onze creativiteit de vrije loop te laten. Niet dat we allemaal op zoek moeten naar de onderdrukte meesterschilder of prima ballerina in onszelf. Maar onze sluimerende talenten en impulsen raken al te vaak bedolven onder dagelijkse verplichtingen en routines. Tijd voor een weekend spelen in hartje Londen.
'The School of Life' zit in een mooie straat in de wijk Bloomsbury. Rondom liggen leuke cafés en boekenwinkels - prima toevluchtsoorden voor het geval het ons allemaal wat te veel wordt. Zeventien deelnemers hebben zich aangemeld voor de 'play course'. Op zaterdagochtend staan ze zich - een mok koffie in de hand - op te warmen voor een tweedaagse cursus rond de vraag hoe we het beste kunnen maken van onze vrije tijd. De vrouwen zijn in de meerderheid, we tellen vijf mannen, onder wie een Zweed, een Oostenrijker en een Nederlander. Sommige deelnemers zijn erg jong en noemen de cursus 'een alternatief voor de gebruikelijke weekendkater'. We spotten ook nogal wat dertigers die op zoek zijn naar inspiratie en zich 'verlamd voelen door het enorme activiteitenaanbod in Londen'. Een Duitse vrouw is op zoek naar ideeën voor de trainingen die ze geeft aan professionals. En dan is er de oudere dame die is overgevlogen van de Fiji-eilanden: 'Ik bezoek mijn dochter in Londen en had gehoord over The School of Life. Ik was gewoon erg nieuwsgierig.'
Zoals dat gaat tijdens inloopmomenten staan mensen elkaar quasi subtiel te taxeren. De pathologisch verlegen eenling die niemand durft aan te spreken en alvast een plaatsje zoekt op de laatste rij, ontbreekt hier gelukkig. Cursusbegeleidster Clare Burnett, een Londense kunstenares en docente, zorgt ervoor dat iedereen zich comfortabel voelt. Om te kunnen spelen, moet je je immers vrij en ongeremd voelen. Na de koffie dalen we af naar de cursusruimte in het souterrain. Niets dan lof voor dit knusse hol met prachtig beschilderde muren. We zijn omringd door zwart-wittekeningen van een volledig ingerichte huiskamer, inclusief scrabbledozen en koekjes op de salontafel. Het hele weekend lang ontdekken we weer nieuwe details. In het souterrain staan stoelen en een chaise longue. Je kunt op elk moment naar de koffiehoek, waar School of Life-medewerker Caroline voortdurend nieuwe snacks en drankjes laat aanrukken. Het is alleen erg jammer dat er geen daglicht binnenkomt in de ruimte. Gelukkig zijn er voldoende buitenactiviteiten.
Veel tijd voor onwennigheid of ontwijkingsstrategieën is er niet. 'Maak in één minuut tijd een schets van de persoon die naast je zit', vraagt Clare. Door het gegiechel ontstaat snel een losse en ontspannen sfeer die het hele weekend aanhoudt. Na een kort interview over de vrije tijd van onze buur, kunnen we elk iemand aan de groep introduceren. De tekeningen komen aan de muur terecht en het dient gezegd: geen van ons heeft zijn roeping als kunstenaar gemist. Dan gaan we op zoek naar de drijfveren voor onze deelname. We moeten een krantenkop verzinnen die kort en bondig vertelt waarom we hier zijn. 'Verveeld, gestresseerd en stuurloos', 'Gekke oude vrouw wil van haar sudokuverslaving af', 'Hier naartoe gesleurd door mijn vrouw', 'Latente interesses activeren': de resultaten variëren van jolig tot ernstig en gemotiveerd. 'Ik ben gewoon op zoek naar mijn leven', zegt een dertigjarige vrouw. Later bekent ze dat ze graag meer wil reizen, maar geen geld heeft. 'Misschien vind ik hier ideeën voor goedkope kleine trips.'
Spelen op de werkvloer
Tieners krijgen vaker dan hen lief is te horen dat ze zich kinderachtig gedragen. 'Doe toch eens normaal', klinkt het, wanneer ze zitten aan te rommelen in de bioscoop of wanneer ze met hun eten spelen. Wie zich na zijn kindertijd overgeeft aan spelen, krijgt het etiket 'onvolwassen' opgeplakt. Jammer, vinden evolutionaire wetenschappers, want spelen is net goed voor ons. Niet alleen zouden volwassenen af en toe tijd moeten maken voor uitgelaten spelplezier, ze kunnen ook maar beter op een creatieve manier in het leven staan. Op de werkvloer is een speelse houding beter voor alle betrokkenen. Minimale veranderingen in je vastgeroeste gewoontes kunnen een wereld van verschil maken. Misschien vinden we wel ideeën in Who took all the paper clips? Fun things to do with office supplies, een boek van Rachel Rifat. Hoewel. Een van de mannelijke deelnemers heeft handige tips. Hij werkt in human resources en krijgt veel sollicitanten over de vloer. Zijn kantoor hangt vol oude filmaffiches. 'Ik vind die mooi en inspirerend. Wie bij mij binnenkomt, kijkt automatisch naar de posters, ook de sollicitanten. Zo creëer je meteen een heel andere dynamiek en leer je heel veel over de kandidaten. Wat ik ook wel eens doe, is een andere route nemen naar het kantoor. Zo heb ik al verrassende plekken ontdekt en het breekt de sleur.'
Wetenschappers zijn het erover eens dat spelen niet enkel plezierig, maar ook nuttig is. Dieren worden er sterker en fitter van en het spel activeert noodzakelijke neurologische processen. Chimpansees en gorilla's spelen verstoppertje en pikken zo iets op over groepshiërarchieën. Jonge dieren vechten op een plagende manier met elkaar en leren zo hoe ze zich later kunnen verdedigen. Net zoals sommige volwassenen levenslang spelen, blijven sommige dieren er ook vrolijk mee doorgaan. Rivierotters, dolfijnen en gorilla's zijn notoire spelers.
Om te spelen of om je creativiteit te laten opborrelen, moet je een leeg en onbezorgd hoofd hebben en laat dat nu net ons grote probleem zijn. We hebben altijd tientallen dingen te doen en zijn heel zelden vrij en onbekommerd genoeg om te spelen. Misschien moeten we het niet zover drijven als de 19de-eeuwse Parijse flaneurs, die met een schildpad aan de leiband gingen wandelen om het tempo te drukken. Toch kunnen we wel wat traagheid gebruiken. We brainstormen nog even over de zin en onzin van ijdele en luie momenten en dan is het tijd voor de lunch. Jammer dat de uitleg over spelgedrag bij dieren wat aan de korte en rommelige kant was. Clare geeft ons wel wat leestips mee. Op die momenten merk je hoe jong The School of Life nog is. Ze werd opgericht in oktober 2008 en de cursussen zijn een work-in-progress. Vooral het theoretische luik is nog vatbaar voor verbeteringen. In de boekenwinkel van de school vind je gelukkig voldoende voer voor grote en kleine leeshongers. De boeken staan niet alfabetisch per auteur, maar zijn thematisch gerangschikt. Er zijn rubrieken als 'hoe werken aan deugddoender relaties', 'de kunst van het converseren' en 'ideeën voor nieuwe wegen in je leven'. Van poppsychologische werken en knappe salontafelboeken tot de dialogen van Plato: er is een breed aanbod. Het aantal titels binnen het zweverige segment is gelukkig beperkt, al botsen we wel op de onvermijdelijke Paolo Coelho.
Takjes in het haar
Hoe kunnen we speelser omgaan met de routineuze werkelijkheid die ons omringt? Geheel in Alain de Botton-stijl leren we op welke manier we beter naar de dingen kunnen kijken. Hoe vaak letten we eigenlijk op de vormen van letters op straatborden, etalages of affiches? Het klinkt misschien wat kneuterig, maar je kunt ook op vakantie in je eigen straat. Erg handig in tijden van financiële droogte en nog leuk ook, zo blijkt. Iedereen trekt er voor twintig minuten op uit om op zoek te gaan naar een inspirerend beeld, een flard gesprek die doet nadenken. Op basis daarvan schrijft elke deelnemer een korte dialoog. Hier en daar weerklinken paniekkreten. 'Ik haatte opstellen schrijven op school!' krijgt Clare te horen. Ze stelt iedereen gerust en ik durf te wedden dat zelfs een woordeloze scène een applaus van haar had gekregen. Ze is een bijzonder hartelijke en geïnteresseerde docente die erin slaagt iedereen over de streep te trekken. De schrijfsels die na een halfuurtje binnendruppelen, zijn verrassend grappig.
We zijn inmiddels helemaal op dreef voor een rondje verstoppertje spelen. Daarvoor heeft de school een expert opgetrommeld, Dixe Wills, reisjournalist en auteur van Places to hide in England, Scotland and Wales. In tijden van Twitter en grenzeloos gsm-bereik is er zelden een moment waarop niemand weet waar je uithangt. Bijzonder vervelend, vindt Wills, die er meteen aan toevoegt dat hij weigert een gsm te gebruiken. Met uitgestreken gezicht geeft Wills ons info over camouflagetechnieken en hurkhoudingen. Dan is het tijd voor het grote eindspel op zaterdag. In een naburig park strijden we in groepen om de felbegeerde titel van 'beste verstoppers'. De winnaars krijgen een scrabblespel. We geven het niet zonder enige gêne toe, maar het was erg plezierig. Iedereen ging helemaal op in het spel en de sudokudame vertelde me met stralende ogen en takjes in het haar dat ze het 'just lovely' vond.
Een van de hoogtepunten op zaterdag was het conversatiediner 's avonds. Hoe vaak zit een mens niet tegenover vreemden aan tafel zonder goed te weten waarover hij moet praten? Meestal raak je dan verstrikt in platitudes over het werk of het weer. Om dat te vermijden, kregen we een menukaart met conversatieonderwerpen in plaats van gerechten. Een paar voorbeelden: 'Beschrijf een memorabel maal', 'Wie is de meest onwaarschijnlijke persoon met wie je bevriend bent?', 'Hoeveel dichte vrienden heeft een mens nodig?' De gesprekken zijn sprankelend en wie afglijdt naar een ander onderwerp, krijgt geen tik op de vingers.
Zing!
Op zondagochtend blijken drie deelnemers te hebben afgehaakt. Een van hen is het meisje dat met weekendkaters kampt. De zaterdagnacht was er wellicht te veel aan. Clare koppelt terug naar gisteren. Wat vonden jullie ervan? Wat was leuk, vervelend, stom? Hier en daar hoor je een oproep tot wat meer structuur. Al die activiteiten zijn wel plezierig, maar wat moeten we ermee als we morgen weer op kantoor zitten? Hoe kunnen we echt iets aan onze levens veranderen? Natuurlijk heeft Clare hier geen pasklaar antwoord op. Wel geeft ze ons tips om kleine omschakelingen te maken. Ze put zelf veel inspiratie uit de cursus, vertelt ze: 'Ik hou van het idee van micro-avonturen. Zo wandelde ik onlangs vijf uur lang door Londen om een vriendin te bezoeken en daarna bleef ik bij haar slapen, terwijl ik anders snel de metro zou nemen.' Ook voor de lesgever is de cursus verrassend. Net als op zaterdag wisselen we tal van ideeën uit: van leuke winkeltjes in Londen tot websites met tips over geheime filmvertoningen. De informele, niet-hiërarchische structuur op de school is een verademing.
'Zalig om eens niet met je hoofd bezig te zijn!' weerklinkt het hier en daar na de workshop zang door Michelle Escoffery. Alweer staan sommigen er bij het begin van de les met knikkende knieën bij. Ze kunnen of durven niet te zingen. Gelukkig is Escoffery niet enkel een hitschrijver die songs leverde aan Tina Turner en Liberty X, ze is ook een erg bemoedigende docente. Na een uurtje staat iedereen met een blos op de wangen gospel te zingen. In canon, dan nog wel!
Op zaterdag ging ieder nog zijn eigen weg voor de lunch. Zondagmiddag gaan we samen en is er geen nood meer aan opgelegde gespreksonderwerpen. Tijdens de 'sunday roast' gaat het onder andere over wat je kan laten doen met je lichaam na je dood. Een Nieuw-Zeelands meisje hoopt dat ze van haar botten sieraden maken. Waar zo'n inspiratiecursus niet allemaal goed voor is.
De laatste gastspreker is op zondagmiddag aan de beurt. Alastair Humphreys is een beroepsreiziger die met de fiets rond de wereld trok. Zijn diavoorstelling, waar hij gelukkig tegen een gezwind tempo doorwalst, toont ons niet enkel beelden. We krijgen ook wijsheden à la 'Not all those who wander are lost' te zien. Even gaan onze tenen krullen, maar tijdens de koffie blijkt Humphreys, die ook boeken schreef over zijn avonturen, best een aardige kerel. Hij spoort iedereen aan om zijn of haar dromen, hoe klein ook, waar te maken. Of om het te zeggen met de woorden van Eminem, op wie Humphreys lijkt en van wie hij een fan is: 'You only get one shot, one opportunity.'
Als afsluiter ontwerpt iedereen zijn droomreis, al dan niet in collagestijl. Sommigen gaan driftig met kleurpotloden aan de slag, anderen gebruiken kaartjes en foto's. Een prille dertiger droomt ervan om de reis naar haar ouderlijk huis, die ze altijd met de trein maakt, te voet te doen. De sudokudame wil een trip in het binnenland en is van plan om zichzelf postkaarten te sturen zodat ze kan nagenieten. Tijdens de bubbels vragen we ons af wat we van het play-weekend zullen meedragen. 'Een stad heeft vele lagen en ik hou ervan om die een voor een af te pellen. Ook al woon je er twintig jaar, je kunt een plek blijven herontdekken', vertelt de Nederlander. 'Hopelijk herval ik niet in mijn gezap voor de televisie', klinkt het iets prozaïscher in een andere hoek.
Bij de gedachte aan geklieder met stiften en wasco's haalden we op zaterdagochtend nog onze neus op. Op zondagavond zijn we een klein beetje herboren. We smeden plannen voor inspiratiefeestjes en schattenjachten. We nemen ons voor weer eens te gaan zingen of om toneelles te volgen. Het enthousiasme dat in de ruimte zindert, is aangrijpend mooi. We beloven elkaar over een maand te mailen en te kijken of er iets van is overgebleven. Tevreden reizen we terug. Blij dat er geen klankschalen en wierookstokjes aan te pas zijn gekomen. Met een hoofd dat nog gonst van de stemmen, gesprekken en ideeën. Nu is het aan ons. En aan u.
Lees- en surftips
-Dan Kieren en Tom Hodgkinson, The book of idle pleasures (Ebury Press).
-Dixe Wills, Places to hide in England, Scotland and Wales (Icon Books).
-Craig Taylor, One million tiny plays about Britain (Bloomsbury).
-Keri Smith, How to be an explorer of the world (Perigee).
-The lonely planet guide to experimental travel.
-Lillian & Godfrey Frankel and Doug Anderson, Party games for adults: icebreakers, parlor games, and party tips that will make your guests flip (Sterling).
-Theodore Zeldin, An intimate history of humanity (Vintage).
-Stephen Miller, Conversation - A history of a declining art (Yale University Press).
www.strangemaps.wordpress.com
www.alastairhumphreys.com
www.theschooloflife.com
DS, 13-06-2009 (Kathy Mathys)