Duidelijkheid zegeviert


Verbroken beloften leidden tot een 'dramatisch verlies' voor de regerende socialisten. Partijen met een duidelijk standpunt over Europa boekten winst.


Geert Wilders is de grote winnaar van de Europese verkiezingen in Nederland donderdag. Dat staat buiten kijf. Maar het resultaat van de stembusslag vertoont een vreemde gespletenheid. Terwijl de rechts-populistische Partij voor de Vrijheid won met een uitgesproken anti-Europees discours, boekte het links-liberale D66 winst met een onomwonden pro-Europees programma.

Duidelijkheid loonde dus. Naast duidelijkheid, ziet Jacques Monasch, strateeg van de socialistische PvdA, nog een tweede reden voor de puike score van de PVV: 'Onvrede'.

Onvrede over zowel 'het bureaucratische Brussel' als over 'de Nederlandse samenleving'. 'Die onvrede wordt straal genegeerd door de traditionele partijen', zegt Monasch aan de telefoon vanuit Amsterdam. 'Ze hebben hun beloften over een nieuw referendum niet gehouden.'

De Nederlandse kiezers verwierpen in een referendum in 2005 het ontwerp van een Europese grondwet. De opvolger van die grondwet, het Verdrag van Lissabon, werd niet opnieuw aan de burgers voorgelegd, maar vorig jaar door het parlement geratificeerd. 'De kiezers zijn buiten de besluitvorming gehouden. Vandaar hun grote boosheid', zegt Monasch.

De Nederlandse Sarah de Lange, die aan het European University Institute in Firenze onderzoek doet naar extreem-rechts, is het met die analyse eens. 'Daardoor kreeg Wilders een zee van ruimte voor zijn anti-Europese boodschap. Die was voor de kiezers gemakkelijk te begrijpen en sprak dus heel erg aan. Bovendien heeft hij een heel goede campagne gevoerd en was hij alom tegenwoordig in de media', zegt ze aan de telefoon vanuit Italië.

Dat ook de pro-Europese D66 en GroenLinks een mooi resultaat neerzetten, komt volgens De Lange omdat deze partijen de pro-Europese kiezers van de PvdA aantrokken. 'De grote partijen hebben zowel pro- als anti-Europese kiezers en ze poogden beide groepen tevreden te houden, waardoor hun standpunt voor niemand aanvaardbaar was. Het centrum liep leeg.'

Er is geen ontkomen aan: de PVV is de grote winnaar. De partij verdrievoudigde haar stemmen tegenover de nationale parlementsverkiezingen van 2006. De partij van de flamboyante Wilders, die bescherming geniet sinds hij de toorn van extremistische moslims opriep door zijn anti-islamfilm Fitna, is nu de tweede partij van Nederland. Monasch is ervan overtuigd dat als de opkomst hoger had gelegen, de PVV het nog beter had gedaan. Slechts 36,5 procent van de Nederlanders ging naar de stembus, tegenover 39 procent vijf jaar geleden.

Pro-Europese kiezers zijn over het algemeen hoger opgeleid. Maar Monasch besluit uit de combinatie van een lage opkomst en een zeer goede score dat de PVV dit keer mensen aantrok uit alle lagen van de bevolking.

De traditionele partijen verloren allemaal. Maar de rechts-liberale VVD kan zeggen dat het verlies nog meeviel. En de CDA kan met recht wijzen op het feit dat ze de grootste blijft. Voor de PvdA van minister van Financiën Wouter Bos is het verlies evenwel 'dramatisch'.

Monasch schrijft dat toe aan de gespletenheid van de partij over Europa: de grondwet werd door tweederde van de PvdA-kiezers afgewezen, maar aanvaard door de elite van de partij. Bos beloofde een nieuw referendum, maar dat kwam er niet. En nu moesten de kiezers geloven dat de pro-Europeanen in de partij een andere koers zouden gaan varen. Dat was te veel van hen gevraagd, meent de socialistische strateeg.

En hij besluit: 'Het Brusselse kamp rond lijsttrekker Thijs Berman moet opstappen. Als men het Europees Parlement en de kiezers ernstig neemt, moeten uit dit resultaat conclusies worden getrokken.'

Wat betekent het resultaat van Wilders voor de volgende nationale verkiezingen? De Europese stembusslag was ook een beetje een evaluatie van het regeringsbeleid, meent De Lange. Door de lage opkomst donderdag is het moeilijk extrapolaties te maken voor het nationale parlement. 'Maar het is duidelijk dat Wilders het goed zal doen.'

De PVV gaat zich naar eigen zeggen in het EP niet aansluiten bij een fractie, om de boodschap zuiver te houden. Zo kan de partij volgens Monasch de idee van 'de grote boze buitenwereld' blijven cultiveren.


DS, 06-06-2009 (esn)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB